نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 26 صفحه : 335
و روز اقبال و شب ادبار نمايد در اين شعر
تعريف غارى كه مخفى گاه و يا منزل او بوده است مينمايد.
شاهد اين بيت عسعسا است كه براى اقبال روز و ادبار شب آمده است.
العس: خواستن چيز است در شب و از آنست شبگرد (و عسس) گرفتن ميگويند.
عسعس اللّيل و سعسع شبگردى كرد.
اعراب:
(إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ).
جواب قسم است. سپس رسول را توصيف فرمود:
تا قول خودش امين آن گاه فرمود:(
وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ) و آن عطف بر جواب قسم است.
و همين طور ما بعدش. و قول او:
((فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ)) اعتراض است. فرّاء
گويد: عرب ميگويد الى اين تذهب. و اين تذهب تا كجا ميروى. و كجا ميروى و ميگويند.
ذهبت الشّام و خرجت الشّام. تا شام (سوريا) رفتم. و از شام بيرون آمدم. و انطلقت
السّوق. و ببازار رفتم گويد ما از عرب اين سه حرف و مثال را شنيديم.
فرّاء انشاد كرده و گفت:
تصيح بنا حنيفة اذ رأتنا
و اىّ الارض تذهب للصّباح
قبيله حنيفه وقتى ما را ببينند بر سر ما فرياد كند و هر زمينى كه
براى صبحگاهان بروند. با فرياد و داد خواهند رفت.
شاهد اين بيت كلمه تذهب ميباشد. مقصود اراده كرده (الى اىّ الارض) را
و سيبويه از اين سه مثال حكايت نكرده مگر. ذهبت الشّام را و بنا بر اين معنى آمده( (فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ)) و معنايش. فالى اين
تذهبون است و قول خدا.( إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ
لِلْعالَمِينَ) نيز جواب قسم است. و قول خدا.(
وَ ما)
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 26 صفحه : 335