اعراب:

زجاج گويد: در قول خدا( (وَ لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً)) يا گفت هذا او كذا بمعناى و او است زيرا تو هر گاه گفتى (لا تطع زيد او عمرا) اين را اطاعت كرده و ديگرى را نكرد عاصى نيست براى اينكه تو امر نكردى او را كه هر دو را اطاعت نكند. و وقتى گفتى‌( (لا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ كَفُوراً)) پس او دلالت كند بر هر يك از آنها كه اهل است اينكه عصيان كند و هر دو تاى آنها اهلند كه معصيت نمايند چنانچه وقتى گفتى (جالس الحسن او ابن سيرين) پس مسلّما گفته‌اى كه هر يك از آن دو نفر اهليت دارند كه با آنها مجالست كنى.[1] بصير نحوى گويد: او هذه براى تخيير و اختيار كردنست (اذا قلت اضرب زيدا او عمروا) معنايش اينست كه مخيّر هستى اين را بزنى يا آن را ولى وقتى گفتى (لا تضرب زيدا او عمروا) معنايش اينست كه هيچكدام را نزن پس حرام است بر او زدن هر دو بعلّت اينكه يكى از آنها در نفى تعميم دارد ديگرى را هم شامل ميشود.

ابن كيسان حمل كرده نهى را بر امر و ميگويد وقتى گفتى نه زن يكى از آن دو را حرام نكرده بر او زدن هر دو را. و البتّه در آيه حرام كرده طاعت آنها را

[1] مترجم گويد: اهل تاريخ و دانشمندان رجالى گفته‌اند: چون ميان حسن بصرى و ابن سيرين معبّر خواب معروف تنافر شديدى بود و هيچ كدام حاضر نبودند كه دوستان خود را ببينند كه با طرف او مجالست دارد و اگر ميفهميدند با او متاركه ميكردند براى همين گفتند يا با حسن بصرى مجالست- كن و با ابن سيرين معاشرت مكن و يا بالعكس با ابن سيرين باش و بطرف- حسن بصرى نرو كه جمعشان نشايد.