جزع و بگفته حسن شرّ و بدى و بگفته بعضى ديگر افزود ايشان را ذلّت و ناتوانى.

زجاج گويد: ممكن است كه آدميانى كه بجنّ پناه ميبردند افزوده باشند جنّيان را ترس و طغيان و ضعف و ذلّت را زيرا اين موجب ميشد كه جنّيان در ميان قوم خود باين پناهندگى آدميان طغيان بيشتر كنند پس ميگفتند آدميان و جنّيان مزاحم ما ميشدند و ممكن است كه جنّيان موجب فزونى طغيان آدميان شده باشند.

(وَ أَنَّهُمْ ظَنُّوا كَما ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَبْعَثَ اللَّهُ أَحَداً) بعضى گفته‌اند:

يعنى مؤمنين جنّ بكفّارشان گفتند كه كفّار آدميانى كه در عصر جاهليت پناه به مردانى از جنّيان ميبردند پنداشتند چنانچه شما اى گروه جنّيان خيال كرديد كه هرگز خدا بعد از موسى و عيسى پيامبرى برنيانگيخته و مبعوث ننموده است و گذشته از اين جنّيان با تمرّد و طغيان‌شان چون قرآن را شنيدند، ايمان آورده و بآن هدايت شدند. پس شما مردم عرب اولى هستيد بفكر و انديشه كردن تا ايمان آورده و هدايت شويد با اينكه پيامبر از جنس شما و زبانش زبان شما است.

حسن گويد: كه اين آيه با ما قبلش اعتراض از اخبار خداى تعالى است. ميگويد كه جنّيان پنداشتند چنانچه شما آدميان پنداشته‌ايد كه خدا هيچكس را روز قيامت محشور نميكند و احدى را محاسبه نمينمايد.

و قتاده گويد: يعنى هرگز خداوند احدى را برسالت مبعوث نكند آن گاه از قول جنّ حكايت كرد:

(وَ أَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ) و ما آسمان را لمس نموديم. و بگفته جبائى يعنى ما خواستيم بآسمان بالا رويم. پس مجاز از اين تعبير به لمس نمود و بگفته ابى‌