حقيقة گفته‌اند كه منّت احسان را كدر و فاسد ميكند.

ابن عباس گويد: پيغمبرى نيست مگر اينكه براى او مانند پاداش كسى است كه ايمان باو آورده و داخل دين او شده است، سپس خداوند سبحان پيغمبرش را توصيف كرده و فرمود:

((وَ إِنَّكَ)) بدرستى كه تو اى محمد.

(لَعَلى‌ خُلُقٍ عَظِيمٍ‌) يعنى: بر دين بزرگى هستى كه دين اسلام است. (از ابن عباس و مجاهد و حسن).

و بعضى گفته‌اند: يعنى كه تو متخلّق باخلاق اسلام و بر طبع بزرگى هستى و حقيقة اخلاق آنست كه انسانى نفس و باطن خود را بآن آراسته ميكند از آداب و خلق و خوى ناميده شده براى اينكه او مانند خلقت مى شود در وجود و باطن انسانى، و اما آنچه از آداب بر او آفريده شده پس آن طبيعت است پس خلق صفت اكتسابى وخيم آن طبيعت غريزى است.

ابو على جبائى گويد: خلق عظيم صبر بر حق و بخشش وسيع و تدبير امور بر مقتضاى عقل است بصلاح و رفق و مدارات و تحمّل مكاره در دعاء بخداى سبحان و تجاوز و گذشت و بخشودن كوشش در يارى مؤمنين و ترك حسد و حرص و امثال اين صفات مذمومه.

عايشه گويد: اخلاق پيغمبر 6 متضمّن بود آنچه ده آيه اوّل سوره مؤمنين بيان كرده بود، و كسى را كه خدا مدح فرموده به اينكه او بر خلق بزرگى است ديگر بعد از اين مدح مدحى نيست.

و بعضى گفته‌اند: خدا خلق او را عظيم فرموده براى اينكه باخلاقش معاشرت با مردم داشت و با قلبش جدا بود از آنها پس ظاهرش با مردم‌