نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 25 صفحه : 194
كيست كه پناه دهد. و بيدار شويد. پس كيست
براى شما بياورد چنانچه مىگويى قم فزيد قائم. برخيز كه زيد ايستاده است. گويد فاء
جواب شرط نيست جواب شرط فقط مدلول. أ رايتم. است گويد اگر خواستى فاء را زايد بگير
مثل فاء در قول خدا فلا تحسبنّهم. و استفهام ساد مسدّد و مفعول أ رأيتم است مثل
قول ايشان أ رأيت زيد اما فعل آيا زيد را ديدى چه كرد. و اين از مطالب دقيقه اوست.
مقصود و تفسير:
سپس خداوند سبحان مثلى براى كافر و مؤمن زده و فرموده( أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى وَجْهِهِ)
يعنى آيا كسى كه سرش بزمين افكنده و راه را نميبيند و نه كسى كه از جلوى او ميآيد
و نه راست و چپ خود را مينگرد و او كافريست كه تقليد (كوركورانه) ميكند نميداند
آيا او حقّ است و يا اين باطل است.
(أَهْدى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا)
هدايت يافتهتر است يا آنكه راست ايستاد راه و تمام جهات را مىبيند پس قدمش را
جايى ميگذارد كه نلغزد. و او مؤمن چنانست كه راه حقّ را شناخته و پيموده و در آن
مستقيم و ثابت مانده و ممكن است براى او رفع ضرر از خود نموده و جلب منفعت بسوى
خود كند.
(عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ) يعنى بر راه آشكار
محكم و اين معنى قول ابن عبّاس و مجاهد است و قتاده گويد: البتّه اين در آخرت است
خداوند كافر را در روز قيامت محشور ميكند در حالى كه بر رو افتاده است چنان كه
فرموده:( وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى وُجُوهِهِمْ). ما روز قيامت ايشان را بر صورت ايشان محشور ميكنيم.