(فَارْجِعِ الْبَصَرَ) يعنى چشم خود را برگردان و در خلق خدا آن را دور بده و مكرّر يك مرتبه بعد از مرتبه ديگر نگاه كن. و تقدير اينست كه نظر كن سپس نظرت را برگردان در آسمان.

(هَلْ تَرى‌ مِنْ فُطُورٍ) سفيان گويد: يعنى آيا شكافى و پارگى مى‌بينى. ابن عبّاس و قتاده گفته‌اند: آيا سستى و خلل و رخنه‌اى را خواهى ديد، در آسمانها.

(ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ‌) يعنى نظرت را تكرار كن دو مرتبه به جهت اينكه وقتى كسى كه نظر در چيزى كرد يك مرتبه بعد از ديگرى براى او روشن و آشكارا ميشود چيزى كه روشن نبوده.

و بعضى گفته‌اند: يعنى ادامه نظر بده و تقديرش اينست ديده خود را برگردان يك مرتبه بعد مرتبه ديگرى. و حقيقةً قصد تثنيه نكرده براى قول خدا. و هو حسير. و اوست ذليل و دو مرتبه ذليل و سرشكسته نميشود. و مانند آنست قول ايشان لبّيك و سعديك.

يعنى بلى، بلى سعادت بعد از سعادت، براى تو. مقصود هر وقت تو را خواندى پس من صاحب پذيرش بعد از پذيرشم و صاحب استقامت بمكانى بعد از استقامت از قول ايشان لبّ بالمكان و البّ وقتى كه ثابت مانده و اقامه نمايد و آن منصوب شده بنا بر مصدريّت. يعنى اجابت ميكنم تو را اجابت بعد از اجابت.

(يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خاسِئاً) يعنى برميگردد ديده‌ات بسوى تو در حالى كه دور است از رسيدن بمقصد و در حالى كه خوار و سرشكسته است (از ابن عبّاس) مثل اينكه خوار شده مانند خوار شدن كسى كه چيزى را طلبيده‌