و ابو على گويد: تقدير آن اينست (فهى خافضة رافعة) پس آن روز، مجرمين و گنهكاران پست و ذليل و مؤمنين سر بلند و عزيز خواهند بود، پس مبتداء را كه (هى) با فاء ضمير (فهى) قرار داده و دو كلمه‌( (خافِضَةٌ رافِعَةٌ)) را جواب (اذا) يعنى قومى زير دست و قومى سر بلند، چون اينطور شد، پس خافضه رافعه خبر مبتداء محذوف است، و قول او( (إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا)) بدل از قول او اذا وقعت الواقعه است، و ممكن است كه آن ظرف از يقع باشد يعنى يقع فى ذلك الوقت و ممكن است كه خبر از اذاء اوّل باشد و نظير آن اينست:

(اذا تزورنى اذا ازور زيدا) يعنى وقت ديدار تو از من وقت ديدن من از زيد است.

ابن جنّى گويد: و ممكن است كه (اذا) غالبا ظرفيت باشد مثل قول لبيد شاعر:

وقتى كه آفتاب غروب كرد نيرويى در ظلمت و تاريكى خواهد بود و سياهى شب مخفى ميكند شكافهاى مرزها را.

و قول خداى سبحان (حتى اذا كنتم فى الفلك) پس (اذا) نزد ابى الحسن مجرور به (حتّى) است، و اين آن را از ظرفيّت بيرون ميبرد، و ميگويم پس بنا بر اين قول او (اذا) در موضع ظرف نميباشد، بلكه هر يك از آن دو در موضع رفع است براى بودن آن دو مبتداء و خبر بخلاف آنچه گمان كرده‌اند بعضى از اهل تجويد از محقّقين در علم زمان ما، پس او گويد:

كه عثمان يعنى ابن جنى گويد: عامل در( (إِذا وَقَعَتِ)) قول او( (إِذا رُجَّتِ)) است، و اين اشتباه بزرگى است، پس‌( (فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ)) مرفوع است،