نكته ادبى است در بلاغت و جواب اذا محذوف است كه:

(فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ) بر آن محذوف دلالت ميكند، و تقدير چنين است (فاذا عزم الأمر نكلوا و كذبوا فيما وعدوا اللَّه من أنفسهم، فلو صدقوا اللَّه فيما امرهم به من الجهاد و امتثلوا أمره لكان خيرا لهم فى دينهم و دنياهم من نفاقهم)[1].

(فَهَلْ عَسَيْتُمْ) اى گروه منافقين آيا ميتوانيد.

(إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ) اگر بشما حكومت دادند با رشوه گرفتن و ريختن خونهاى حرام و كشتار يكديگر و قطع رحم با خويشاوندان- همانگونه كه قريش و بنى هاشم يكديگر را ميكشتند- فساد كنيد؟

و بعضى گفته‌اند( (إِنْ تَوَلَّيْتُمْ)) يعنى: اگر از كتاب خدا و عمل به آنچه در آن است روى ميگردانيد تا بازگرديد بسوى آنچه كه در جاهليّت بر آن بوديد و با

[1]- يعنى:( هر گاه تصميم به جهاد گرفته شد كوتاه آمدند، و در وعده‌اى كه بخدا نسبت به جانهاى خويش داده بودند دروغ گفتند، اگر در فرمان جهاد با خدا راست ميگفتند و فرمانش را مى‌پذيرفتند براى دنيا و دينشان از اين نفاق و دو رويى بهتر بود).

شواهد التنزيل ج 2 ص 176:( ابن عبّاس در باره اين آيه( فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ‌) ميگويد: در باره بنى اميّه نازل شده است كه در ايمان به خدا و جهاد صداقت داشته باشند، يعنى: اگر فرمان خدا را اطاعت كنند براى آنان بهتر از نافرمانى خداوند است‌(( فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ)) كه اگر شما بحكومت رسيديد نافرمانى خدا كرده و( تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ‌) ابن عبّاس گفته است خداوند آنان را بحكومت رسانيد( خودشان را بر مردم تحميل كردند!) و خيره‌سرى و عصيان را شروع كرده و ارحام پيامبرشان محمّد و اهل بيت او را قطع نمودند)