اعراب آيات:

جواب قسم در جمله (ق وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ) محذوف است كه جمله (أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً) بر آن دلالت مى‌كند، و تقديرش اين است: (انّكم مبعوثون) سپس آنان در پاسخ مى‌گويند: آيا پس از آنكه مرديم و تبديل به خاك شديم دوباره برانگيخته خواهيم شد، و نيز جايز است كه جواب قسم اين باشد: (قَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ‌) و علّت حذف لام آن است كه در ما قبل عوض آن آمده است، همانگونه كه آمده است (وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها) تا (قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها) كه در معنى (لقد أفلح است، و عامل در أ إذا متنا پنهان است كه تقدير (أ إذا متنا بعثنا) است.

معنى آيات:

(ق) كه تفسير آن قبلا گذشت.

از ابن عباس روايت شده است كه اين حرف اسمى است از اسماء اللَّه.

از ضحاك و عكرمة روايت شده است كه ق اسم كوهى است كه بر زمين احاطه دارد كه اين كوه از زمرد سبز بوده، و سبزى آسمان از آن است‌[1].

[1]- تفسير نور الثقلين جلد 5 صفحه 104 به نقل از معانى الأخبار نظير اين گفته را از امام صادق( ع) نقل مى‌كند، و در اين حديث اضافاتى وجود دارد كه ذيلا آن را نقل مى‌كنيم:

( عن الصادق( ع) حديث طويل يقول فيه:(

و أمّا ق فهو الجبل المحيط بالأرض، و خضرة السّماء منه، و به يمسك السّماء أن تميد بأهلها

). يعنى:( امّا ق نام كوهى است كه فراگير زمين است، و سبزى آسمان از آن( است، و به وسيله آن، آسمان حفظ مى‌گردد كه ساكنانش به هلاكت نرسند).

قسمت آخر حديث اشاره به عوامل جوّى مانند نيروى جاذبه كه موجب نگهدارى كرات آسمان است دارد، و اين نيز از معجزات علمى قرآن و حديث مى‌باشد.