نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 23 صفحه : 133
مؤمنين كه زير درخت در جريان بيعت حديبيه با
تو بيعت كردند راضى شد، و اين بيعت را بيعت رضوان هم ناميدهاند، و علّت نامگذارى
آن به (بيعت رضوان) همين آيه است كه در آن از رضايت الهى به خاطر اين بيعت ياد شده
است، و رضايت خداوند از مؤمنين عبارت است از اراده تعظيم و احترام آنان و دادن
پاداش[1] و اين خبر
است از اينكه خداوند هنگامى كه مؤمنين زير درخت معروف
[1]- اگر بگوئيم خداوند راضى مىشود و غضب مىكند و رضا و غضب در
ذات الهى راه دارد لازمهاش آن است كه ذات الهى متغيّر باشد و متغيّر نمىتواند
قديم باشد، در اين باره از امام صادق( ع) روايتى رسيده است كه ذيلا توجّه
مىفرمائيد:
معانى الأخبار ص 19 ج 2:( از حضرت صادق( ع) در ذيل آيه( فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا
مِنْهُمْ) آمده است كه
فرمودند: خداوند مانند ما تأسّف نمىنمايد، و لكن براى خود دوستانى خلق كرده است
كه متأسّف مىشوند و راضى مىگردند، و آنان مخلوق و مورد تدبير الهى هستند، كه
خداوند رضايت آنان را رضايت خود و خشم آنان را خشم خويشتن قرار داده است، زيرا
خداوند آنان را داعيان به سوى خود و راهنمايان قرار داده است، و بدين جهت است كه
رضايت و خشم آنان رضايت و خشم خدا است.
اينطور نيست كه اسف به خدا برسد همانگونه كه به بندگانش
مىرسد، و اينكه گفتيم معنى آن است كه مىگويند، و نيز خداوند فرموده است:( هر كس
دوستى از دوستان مرا توهين كند با من به نبرد برخاسته است، و مرا به جنگ خويش فرا
خوانده) و نيز فرموده است:( هر كس از رسول اطاعت كند از خدا اطاعت نموده است) و
نيز فرموده است:( آنان كه با تو بيعت مىكنند با خدا بيعت كردهاند) تمام اينها و
آنچه كه مانند آن است همانگونه است كه برايت گفتم، و-(- همچنين است رضا و غضب
خداوند و ديگر صفات كه مانند آن است، اگر تأسّف و ناراحتى به ذات آفريدگار مىرسيد
با اينكه خداوند آن صفات را آفريده است براى گويندهاى جايز بود كه بگويد: چنين
آفريدگارى روزى هم هلاك خواهد شد، زيرا هر گاه ناراحتى و خشم در ذات او راه يافت
در ذاتش تغيير راه يافته است و هر گاه در ذات او تغيير راه يابد تأمينى در هلاكت
او نيست، و اگر چنين باشد خالق از مخلوق باز شناخته نخواهد شد، خداوند از اين
گفتار بسيار برتر است، او است خالق اشياء بى آنكه نيازى به آنها داشته باشد و
هنگامى كه نياز نداشت حد و كيف در او راه نخواهد داشت)
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 23 صفحه : 133