آگاه است، و ميداند در چه زمانى مطيعان بپاداش اعمال خود و عاصيان به سزاى گناهان خويش خواهند رسيد.

((وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَكْمامِها)) آگاه است كه چه ميوه و دانه‌اى از غلاف و پوسته‌اش بيرون ميآيد.

((وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثى‌ وَ لا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ)) يعنى: هيچ مادّه‌اى آبستن بجنين مذكّر يا مؤنث نخواهد شد، و نيز هيچ آبستنى نخواهد زائيد مگر در آن وقتى كه خداوند ميداند، بنا بر اين خداوند بزرگ اندازه ميوه و حبوبات، و كيفيّت و اجزاء و مزه و بوى همه را بخوبى ميداند و از شكم آبستنها و چگونگى انتقال آنها از حالى بحال ديگر تا آن گاه كه بصورت بشرى كامل در آيند آگاه است.

((وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ أَيْنَ شُرَكائِي؟)) يعنى روزى كه خداوند بر سر مشركين بانگ زند كه آن شريكان كه براى من ميپنداشتيد كجا هستند؟

((قالُوا آذَنَّاكَ ما مِنَّا مِنْ شَهِيدٍ)) يعنى: ميگويند: بتو اطلاع داديم كه ما شاهدى نداريم كه تو شريك داشته باشى و آن روز انكار ميكنند كه براى خدا شريكى بشناسند.

((وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَدْعُونَ مِنْ قَبْلُ)) يعنى: و هر نوع اميد كه از بتان خود داشتند از دست دادند.

((وَ ظَنُّوا ما لَهُمْ مِنْ مَحِيصٍ)) يعنى: يقين كردند كه راه فرار و پناهگاهى ندارند.

اينجا ظنّ داخل شده است بر ماى نفى جنس همانگونه كه بر لام ابتداء وارد ميشود و اين هر دو صدارت طلب هستند- بنا بر اين مانع از عمل‌