(وَ وُضِعَ الْكِتابُ‌) (و گذارده شد كتاب) يعنى كتابهايى كه فرشتگان اعمال بنى آدم را در آنها نوشته‌اند در دستهاى مردم قرار داده مى‌شود تا در آنها اعمال و كردار خود را بخوانند.

تذكر اين نكته لازم است كه لفظ (كتاب) اگر چه مفرد است ولى چون اسم جنس است معنى جمع را ميرساند، يعنى گذارده ميشود كتاب هر انسانى در يمين (دست راست) يا شمالش (دست چپ)( وَ جِي‌ءَ بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَداءِ) (و آورده شده پيامبران و گواهان) 1- و آنها كسانى هستند كه گواهى مى‌كنند كار پيامبران را نسبت به امت ايشان. به اين كه پيامبران تبليغ كردند ولى مردم تكذيب كردند، اين سخن «ابن عباس» و «سعيد بن جبير» است.

2- و قول ديگر اين كه آنان (گواهان كسانند كه در راه خدا كشته شده‌اند، اين سخن از «سدى» نقل شده است.

3- و گفته شده كه گواهان، افراد عادلى هستند كه گواهى مى‌كنند به مردم آن چه را كه از ايشان ديده‌اند، و اين سخن «جبائى» و «ابى مسلم» مى‌باشد. بايد گفت: عادت مردم نيز چنين است كه قضا و حكم را در پيش عده‌اى از گواهان عادل انجام مى‌دهند.

4- نظر چهارم اين است كه آنان (گواهان) نگهبانانى از فرشتگانند و دليل اين سخن قول خداوند متعال است كه مى‌فرمايد:( (وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ))، «آمد هر كسى با او بود راننده‌اى و گواهى- سوره ق- 21» 5- گواهان عبارت است از كليه اعضاء و جوارح و مكان و زمان.

(وَ قُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ‌) (و داورى شد ميان ايشان به حق و آنان ستم گرديده نمى‌شوند) يعنى تفصيل داده شود ميان مردم به حق و چيزى از ثواب از كسى كه مستحق آن است كم نمى‌شود و به كسى اگر مستحق و