فارسى».

(أَ فَمَنْ حَقَّ عَلَيْهِ كَلِمَةُ الْعَذابِ أَ فَأَنْتَ تُنْقِذُ مَنْ فِي النَّارِ) (آيا پس آن كه كلمه عذاب برايش حق شد، آيا تو هستى كه نجات دهى آن را كه در آتش است) در تقدير اين آيه اختلاف شده كه به برخى از نظريه‌ها اشاره مى‌كنيم:

1- «زجاج» گويد: تقدير چنين است (أ فمن وجب عليه وعيد اللَّه بالعقاب أ فأنت تخلصه من النار- آيا آن كه برايش وعده خدا به عذاب واجب شده است تو مى‌توانى او را از آتش خلاص كنى؟) كه به جاى ضميرى كه به مبتدا رجوع كند به كلمه‌( (مَنْ فِي النَّارِ)) اكتفاء شده است. و اين سخن را «اخفش» نيز گفته است.

2- تقدير چنين باشد: (ا فأنت تنقد من فى النار منهم- آيا تو نجات مى‌دهى آن كه از ايشان در آتش است) و اين كه دو بار كلمه استفهام بكار رفته براى تأكيد است كه تنبيه بر معنى باشد.

3- «انبارى» گويد: در كلمه‌( (كَلِمَةُ الْعَذابِ)) وقف شده و تقدير چنين است (كمن وجبت له الجنة) و سپس آغاز كرده و مى‌گويد:( (أَ فَأَنْتَ تُنْقِذُ)) و مراد از كلمه عذاب عبارت است از قول خداوند كه مى‌گويد: (هر آينه پر مى‌كنم دوزخ را تو و از آن چه از تو پيروى كند) و اين گفتار براى خاموش كردن حرص پيامبر براى اسلام كافران است و مقصود اين است كه: اى محمد 6 تو نمى- توانى اسلام را در دل كافران وارد كنى چه بخواهند و يا نخواهند، پس گناهى بر تو نيست اگر آنان ايمان نياورند كه تقصير از خودشان مى‌باشد، و شبيه همين، قول خداوند است كه مى‌گويد: (لعلك باخع نفسك على آثارهم)، «شايد تو جان خود را ببازى در پى ايشان- كهف- 6».

و اكنون خداوند به بيان آن چه براى مؤمنان آماده كرده مى‌پردازد مانند بيان آن چه براى كافران آماده كرده است و مى‌گويد:

(لكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ‌) (و ليكن آنان كه پرهيز كردند پروردگارشان‌