(إِذْ قالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ‌) (هنگامى كه گفت بر پدر و قوم خود) زمانى كه ديد ايشان بتها را مى‌پرستند، به صورت انكار و سرزنش از كردار آنان گفت:( ما ذا تَعْبُدُونَ‌) (چه چيزى را پرستش مى‌كنيد؟)( أَ إِفْكاً آلِهَةً) (آيا به دروغ خدايانى را) بدترين و زشتترين صورت دروغ را (افك) مى‌گويند، و اصل لغت (افك) به معنى برگرداندن چيزى از جهت و صورت خود مى‌باشد و چون دروغ وارونه كردن يك حقيقت است به آن (افك) گفته مى‌شود. در اينجا بايد تذكر داد اين كه ابراهيم از بتها به عنوان خدايان تعبير مى‌كند به جهت اعتقاد و گمان فاسد مشركان مى‌باشد كه بتها خدا بوده و سزاوار پرستش هستند، سپس ابراهيم با نكوهش شديد مى‌گويد:

(دُونَ اللَّهِ تُرِيدُونَ‌) (غير از خداوند را اراده كرده‌ايد) يعنى آيا عبادت خدايان خود را بدون عبادت خداوند رحمن اراده كرده‌ايد، پس در اينجا مضاف كه (عبادت) باشد حذف شده و مضاف اليه جاى آن را گرفته است زيرا اراده بر چيزى كه حدوث و پديداريش درست نباشد تعلق نمى‌گيرد و اجسام هم از آنهايى است كه درست نيست مراد واقع شوند.

(فَما ظَنُّكُمْ بِرَبِّ الْعالَمِينَ‌) (پس چيست گمان شما به آفريدگار جهانيان) چه چيز نسبت به شما انجام دهد با اين كه غير از او را عبادت مى‌كنيد.

برخى گفته‌اند: چگونه گمان مى‌كنيد درباره خدايى كه روزيش را ميخوريد و غير از او را عبادت مى‌كنيد؟.

و گفته‌اند منظور اين است: چه گمان داريد درباره پروردگارتان. به چه صفتى و از چه جنسى از اجناس است كه او را به اين بتها تشبيه مى‌كنيد و در اين آيه اشاره است بر اين كه به هيچ چيزى شبيه نيست.

(فَنَظَرَ نَظْرَةً فِي النُّجُومِ فَقالَ إِنِّي سَقِيمٌ‌) (پس نگاه كرد نگرشى در ستارگان پس گفت همانا من بيمارم) درباره اين آيه سخنان مختلفى گفته شده كه اينك توجه كنيد: