و زهرى است و بقيّه از قاريان جبلا بضمه هر دو و تخفيف خوانده‌اند.

دليل:

معناى تمام لغت‌هاى جبلّا خلق فراوان و جماعت انبوه و جمع افرادى است كه طبيعت و سرشتشان بر اوست و اصل جبل طمع و خلقت، و از آنست جبل براى آنكه خلق شده بر ثبات و پايدارى، ابو مسلم گويد: اصل آن غلظت و شدّت است‌

تفسير:

سپس خداوند سبحان فرمود در حكايتش كه در روز قيامت بكفّار چه مى گويد:( وَ أَنِ اعْبُدُونِي هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ‌) پس توصيف فرمود پرستش را به اينكه آن راه راست از جهتى كه راه بهشت است، سپس ياد نمود دشمنى شيطان را به فرزندان آدم 7 و فرمود:

(وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيراً) يعنى در حقيقت شيطان بسيارى از شما مردم را از اين گمراه كرده به اينكه آنها را بگمراهى خوانده و بگمراهى واداشته و فريب داده است.( أَ فَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ‌) اينكه او شما را گول ميزند و از حق باز ميدارد، پس از او آگاه شويد و متوجّه گرديد، صورتش استفهام و معنايش انكار بر ايشان و سرزنش ايشانست، و در اين آيه بطلان مذهب جبرى‌هاست (در اينكه خداى تعالى اراده كرده گمراهى ايشان را) و اگر چنان بود كه آنها گفته‌اند، هر آينه اين اجبارى بود بر ايشان و حال آنكه از قصد شيطان انكار نمود عقيده جبرى‌ها را.

(هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ‌) اين است آن دوزخى كه وعده داده شده‌ايد بآن در سراى تكليف كه براى شما حاضر و آن را مشاهده ميكنيد.