العروج: يعنى صعود و بالا رفتن و المعارج جمع معراج، و آن نردبان و وسيله بالا رفتن است، و عزب يعزب يعنى دور شد، و دور ميشود از آن و در حديث آمده هر كه در چهل شب قرآن را بخواند پس البته دور شود عهد او بآنچه از آن شروع نموده يعنى اوائل قرآن از او فوت شده و تأخير در تلاوت آن كرده است، يعنى بايد قرآن را زودتر در طول يك ماه يا كمتر تمام نمود.

اعراب:

(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا) متعلّق بقول او لا يعزب است.

تفسير:

(الْحَمْدُ لِلَّهِ‌) معنايش، بگوئيد الحمد للَّه و آن تعريف براى وجوب سپاس و ستايش است بر نعمتهاى خداى سبحان و تعليم چگونگى شكر است‌( الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ‌) آن خدايى كه مالك تصرّف است در تمام آنچه كه در آسمانها و تمام آنچه در زمين است براى هيچكس اعتراضى بر او و يا منع او نيست.

(وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي الْآخِرَةِ) يعنى تنها اوست در آخرت كه مستحق ستايش است بر كارهاى خويش در دنيا و آخرت براى منعم بودن او در دنيا و آخرت و آخرت، اگر چه سراى تكليف نيست، اما ستايش و اعتراف بنعمتهاى خداى تعالى در آن ساقط نخواهد بود بلكه بندگان ناچار بستايش خدايند براى معرفت و شناخت بديهى ايشان بنعمتهاى خدا بر ايشان از ثواب و عوض و اقسام تفضّل‌هاى الهى بر آنها. و از ستايش و حمدهاى اهل بهشت قول ايشانست‌( الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدانا لِهذا)[1] ستايش و سپاس مخصوص‌

[1]- سوره اعراف آيه: 43.