نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 20 صفحه : 193
اهل آسمانها و زمين باشد پس مضاف حذف شده و
مضاف اليه قائم مقام آن شده[1] و عرض آن
بر آنها تعريف آنست بر ايشان كه در ضايع كردن امانت گناه بزرگى است و همين طور در
ترك اوامر خداى تعالى و احكام او، پس خداى سبحان بيان نمود جرئت انسان را بر معصيت
و ترسيدن فرشتگان را از آن پس معناى،( عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى
السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ)، عرضه و تعريف براى
فرشتگان كه در آسمانها هستند و جن و آدميان كه در زمين و كوهها زندگى ميكنند
ميباشد.
(فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها)
يعنى خوددارى كردند اهل آسمانها و زمين و كوهها كه متحمّل ترك آن و عذاب آن و
گناههايى كه در آن خواهد بود بشوند.
(وَ أَشْفَقْنَ مِنْها) يعنى ترسيدند اهل آسمانها و
زمين و كوهها از حمل اين امانت.
(وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً) و انسان آن را حمل كرد او نسبت بخودش ستمكار است بواسطه ارتكاب
گناهان.
((جَهُولًا)) ابى على جبائى گويد نادانست
باهميت امانت در استحقاق عذاب و عقوبت بر خيانت كردن بآن امانت، و گويد صحيح نيست
كه حمل شود بر خود آسمانها و زمين و كوهها، پس چارهاى نيست جز اينكه گوئيم مقصود
و مراد بآن اهل آنست براى آنكه واجب است كه مقصود بآن اهل تكليف باشد نه غير ايشان
از خزندگان و بهائم بجهت اينكه اين حمل صحيح نيست مگر در مكلّفين و چارهاى نيست
از اينكه مقصود بحمل امانت تضييع امانت باشد
[1]- مثل و اسئل القريه كه تقديرش و اسئل اهل القريه است"
مترجم"
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 20 صفحه : 193