(أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ ...)- يعنى پروردگارا از بعضى از ذريه ما جماعت موحد و منقادى تشكيل بده و مراد او امت حضرت محمّد 6 است بدليل «و ابعث فيهم رسولا منهم» كه در آيه بعد ذكر گرديده است.

حضرت صادق فرمود: «منظور از «امت» واقع در آيه فقط بنو هاشم است».

(وَ أَرِنا مَناسِكَنا ...)- يعنى پروردگارا مواضعى را كه عبادت حج بايد در آنها انجام بگيرد بما معرفى كن تا عبادات خود را در آنجا انجام بدهيم. قتاده ميگويد خداوند آن مواضع را بآنها نشان داد تا «طواف» را در گرد خانه كعبه و «سعى» را ميان صفا و مروه و «وقوف» را در عرفات انجام دادند و از عرفات بسوى مشعر روانه شده پس از وقوف در مشعر از مشعر بسوى منى حركت كرده اعمال منى و «رمى جمار»[1] را بپايان رساندند.

عطا و مجاهد. مناسك را بمعناى محل ذبح گرفته ميگويند و(أَرِنا مَناسِكَنا) يعنى محل ذبح را بما نشان بده ولى قول اول صحيح‌تر است‌[2].

(وَ تُبْ عَلَيْنا ...)- يعنى توبه ما را بپذير در منظور از اين جمله سه وجه گفته شده است:

1- ابراهيم و اسماعيل اين جمله را نه از جهت اينكه مرتكب گناه صغيره يا كبيره شده يا مرتكب فعل قبيحى شده باشند گفته‌اند، زيرا دلائل متقن و محكمى دلالت دارند كه كليه پيغمبران خدا معصوم و از گناه كوچك و بزرگ منزّه و مبرّا بوده‌اند-.

در اينجا فرصت بحث در اين موضوع نيست- بلكه براى تحقق بندگى كامل و انقطاع بتمام معنا نسبت بخدا اين جمله از آنها صادر گرديده است تا مردم ديگر از آنها پيروى كنند اين وجه صحيح‌ترين وجوه است.

[1] پرتاب كردن تعدادى از سنگها در نقاط مخصوصى« رمى جمار» ناميده ميشود.

[2] شايد صحيح بودن قول اول باين جهت است كه« مناسك» جمع است و حال آنكه محل ذبح يكى بيشتر نيست.