مناسك ...- منسك هم بعبادت گفته ميشود و هم بمحل عبادت و در اينجا مراد معناى دوم است.

تفسير

سپس خداوند بقيه دعاى ابراهيم و اسماعيل را بيان ميفرمايد:

(رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ ...)- ابراهيم و اسماعيل دعا كردند كه پروردگارا ما را چنان كه در گذشته از عمر خود مسلمان قرار داده‌اى در آينده نيز بر «دين اسلام» باقى بدار. معناى اين دعا اين نيست كه اسلام و كفر اشخاص فقط بمشيت خداوند بستگى دارد و براى افراد در آن اختيارى وجود ندارد بلكه منظور اين است كه پروردگارا همانطور كه در گذشته بتوفيق تو داراى اسلام بوده‌ايم در آينده نيز توفيق، عنايت كن تا در اسلام خود ثابت و استوار بمانيم.

همانطورى كه ما هنگامى كه در تربيت صحيح و تأديب و تعليم فرزند خود بكوشيم گفته ميشود فرزند خود را مؤدب و دانشمند قرار داد و بعكس، در صورتى كه در تربيت او مراقبت نكنيم ميگويند: فرزند خود را فاسد كرد با اينكه ميدانيم تربيت و عدم آن هيچگاه اختيار را از فرزند سلب نميكند.

بعضى گفته‌اند: «مراد از اين جمله اين است كه پروردگارا ما را موحد و مخلص قرار بده كه جز تو را نپرستيم و غير تو را نخوانيم».

برخى گفته‌اند «منظور اين است كه بجميع آداب و شرائط اسلام قيام كنيم زيرا اسلام بمعناى انقياد كامل و خضوع بتمام معنا است».

(وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا ...)- يعنى پروردگارا بعضى از فرزندان ما را. و علت اينكه ابراهيم بعضى از فرزندان خود را مخصوص اين دعا گردانيد اين بود كه خداوند باو در ضمن آيه قبل‌[1]- كه فرمود(لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ)- اعلام كرد كه بعضى از ذريه او چون ظالم خواهند بود، شايستگى پيشوايى مردم را ندارند.

سدى ميگويد منظور ابراهيم 7 از ذريه‌اى كه مخصوص دعاى خود قرار داد تنها «نژاد عرب» است ولى صحيح همان قول اول است.

[1] آيه 124 همين سوره.