شأن نزول‌

ابن عبّاس مى‌گويد: كفّار قريش به پيغمبر اكرم 6 مى‌گفتند اى محمّد! پروردگار خود را براى ما توصيف كن در اين حال خداوند اين آيه و سوره اخلاص را نازل فرمود.

تفسير:

(وَ إِلهُكُمْ ...)- آفريننده شما و آنكه بشما نعمت‌هايى عنايت كرده است كه غير او از اعطاء آنها عاجز است و آن كسى كه شايسته عبادت است.

على بن عيسى مى‌گويد «آله» يعنى كسى كه فعلًا مستحق عبادت است ولى اين تفسير درست نيست زيرا لازمه اين قول آن است كه خداوند قديم از اوّل اله نباشد زيرا او در ابتداء امر فعلى كه بواسطه آن شايستگى عبادت را داشته باشد انجام نداده بود و حال اينكه او هميشه و از اوّل امر بالهيّت متّصف بوده است و منظور ما از اينكه «آله» را «به شايسته عبادت» معنا كرديم اين است كه او قادر است بر انجام فعلى كه اگر او را انجام دهد استحقاق فعلى عبادت را پيدا مى‌كند و اين وصف براى او از اوّل تحقّق داشته است.

(إِلهٌ واحِدٌ ...)- خداى واحدى است.

بايد توجّه داشت كه: اتّصاف خداوند بوحدت بر چهار قسم است.

1- انقسام و تجزيه پذير نيست يعنى «بسيط» است و اصلًا جزء ندارد.

2- يكى است يعنى نظير و شبيهى ندارد.

3- او در شايستگى براى عبادت يعنى الوهيّت يكى و منحصر است.

4- در صفاتى كه بر او اطلاق ميشود نيز واحد است يعنى آن صفات بر غير او اطلاق نميگردد زيرا معناى «قديم» كه بر خداوند اطلاق ميگردد اين است كه او قديم ذاتى است‌[1] و ديگرى در اينوصف با او شركت ندارد و مراد از اينكه باو «عالم و قادر» مى‌گوييم اين است كه تنها او مخصوص اين دو وصف است باين معنا

[1] قديم ذاتى يعنى ذاتى كه« مسبوق بعدم» نيست.