نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 19 صفحه : 223
آن را به قرّات جمع بستهاند و نظيرش در
اصطلاح عرب گفته شده مانند نحن فى اشغال و لنا علوم.
شرح لغات:
تتجافى: تجافى بمعنى دور شدن از چيزى و مكان بلندى را اختيار نمودن
است و لغات «جفا عنه، يجفو جفاء، تجافى عنه تجافيا» همه بمعنى برخاستن و دورى
گزيدن آمده است و شاعر گفته:
و صاحبى ذات هباب دمشق
و ابن ملاط متجاف ارفق
ناقة (شتر) سواريم هميشه با نشاط و بنرمى و آرامى سرعت كرده و دستهاى
خود را آن گاه كه بالا مىبرد بآهستگى فرود آورده و سوارش را برنج راه زحمت
نميدهد.
المضاجع: «مضجع» بمعنى خوابگاه و جايى كه انسان بپهلو خوابيده باشد
چنان كه عبد اللَّه بن رواحه در باره پيامبر 6 در شعرش چنين ميگويد:
يبيت يجافى جنبه عن فراشه
اذا استثقلت بالمشركين المضاجع
آنجا كه شب كند پهلو را از فراش تهى نموده و بپاس عظمت پروردگار در
دل شب برخيزد و با خداوند هستى مناجات نمايد در آن گاه كه بر مشركين خوابگاه
سنگينى كرده و در خواب ناز قرارشان دهد.
- المضاجع جمع مضجع و بمعنى خوابگاه آمده است-.
اعراب:
(خَوْفاً وَ طَمَعاً): مفعول له يعنى بعلت خوف و
اميدوارى چنان كه گويند: چنين كارى را بعلت ترس انجام دادم.
«زجاج» گويد: در حقيقت اين دو لفظ بجاى مصدر نشستهاند زيرا جمله(يَدْعُونَ رَبَّهُمْ) دلالت دارد كه آنان
از عذاب پروردگار خائف بوده و برحمت او اميدوار و بنا بر اين تقديرش «يخافون خوفاً
و يطمعون طمعاً» ميباشد.
جزاء: منصوب و مفعول له است.
(لا يَسْتَوُونَ): جواب استفهام بوده، يعنى
«چنين نيست» و واو دومش از جهتى
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 19 صفحه : 223