ناكسوا: نكس، بضم نون چيزى را وارونه گذاشتن يعنى قسمت بالا را، پائين گذاردن و بعكس- و در فارسى نگونسار كردن را گويند- و «نكس» با نون مكسوره به تيرى كه اسفل آن را اعلاى آن قرار داده باشند مى‌گويند.

اعراب:

(وَ لَوْ تَرى‌ إِذِ الْمُجْرِمُونَ‌): ممكن است مفعول «ترى» محذوف و تقديرش «و لو ترى المجرمين اذ هم ناكسوا رؤوسهم» باشد، و ممكن است «ترى» در معنى چنين باشد كه، اگر بديدگان خود ببينى، نظير آيه شريفه‌(وَ إِذا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً) باشد و بنا بر اين «ترى» عامل در «اذ» بوده و جواب «لو» محذوف و تقديرش «لو رأيت المجرمين على تلك الحاله رأيت ما تعتبر به غاية الاعتبار» يعنى اگر گناه كاران را بر آن حالت كه سر افكنده‌اند ببينى عبرت كامل خواهى گرفت.

فذوقوا: يعنى بآنان گفته ميشود بچشيد عذاب را چون خدا و دستوراتش را بفراموشى سپرده بوديد، و اين جمله محلا مجرور و صفت براى «يومكم» خواهد بود.

مقصود:

سپس خداوند به پيامبرش چنين دستور ميدهد:

(قُلْ‌): بگو اى محمد 6 به آنان كه مكلف بدستورات خدا هستند.

(يَتَوَفَّاكُمْ‌): قبض روح كند تمامى شما را و يا هر يك، هر يك را، تا آنجا كه احدى از شما زنده نماند.

(مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ‌): فرشته مرگ (عزرائيل) آنكه مأمور به قبض روح شما مى‌باشد.

از «ابن عباس» روايت شده كه دنيا در برابر فرشته مرگ چون كاسه‌اى است كه در مقابل او بوده هر چه بخواهد از آن بردارد، پس وقتى زمان مرگ رسيد بى آنكه زحمت كشيده و قدمى بطرف مشرق و مغرب بردارد، قبض روح خواهد نمود و از «قتاده و كلبى» آمده كه فرشته مرگ از ملائكه رحمت و عذاب مأمورينى دارد كه بهنگام مرگ هر كسى، آنان را ميفرستد و بنا بر اين مقصود از «ملك الموت» جنس‌