(فِطْرَتَ اللَّهِ‌): منصوب است بمعناى آنكه متابعت فطرة پروردگار كن زيرا معنى اين آيه- كه شرحش بعداً خواهد آمد- چنين است «استوار گردان عزم خود را براى دينى كه پادار بوده و تابع آن باش، بنا بر اين (فطرة) در معنى بدل از (وجهك) خواهد بود.

مقصود:

پس از پايان آيات داله بر توحيد، چنين ميفرمايد:

(وَ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌): و براى او است آنكه در آسمانها و زمين بوده از صاحبان عقل كه او مالك و متصرف همه آنان است و از اينكه فقط از عقلاء ياد كرده براى آنكه وقتى صاحبان عقل چون انسانها در حكومت پروردگار باشند غير آنان از حيوان و نبات و جماد مسلم محكوم او خواهند بود زيرا آنها در حكم پيروان انسانند، لذا در آخر بطور جمع از همه چنين اخبار فرمود:

(كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ‌): همگان مطيع اويند چه در حيات و مرگ و چه در قيامت اگر چه گناهكار بوده باشند و اين تفسير از «ابن عباس» نقل شده.

(وَ هُوَ الَّذِي يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ‌): و آن خداوند كسى است كه زنده كند بنا بر اين در اين آيه خداوند خواسته آفرينش اين جهان را دليل براى آفرينش جهان آخرت قرار داده و باصطلاح شاهد را دليل غايب گرداند.

(وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ‌): و آن اعاده بر خداوند آسانتر است. گفته شده چند معنى در اينجا متصور است:

الف: اعاده مخلوقات در قيامت بر خدا آسان است. نظير قولش كه فرموده «اللَّه اكبر» و در معنى «اللَّه كبير» است:

و نظير كلام شاعر كه ميگويد:

بجان تو قسم نمى‌دانم- در آينده چه خواهد شد- ولى ميترسم كه مرگ بسوى كدام يك از ما زودتر رسيده و هنوز كارى نكرده باشيم. و در اين شعر (اوجل) گفته‌