تكن: مخفى كند.

اعراب:

اذا: متعلق به فعلى كه «مخرجون» دال است بر آن. زيرا ما بعد «ان» در ما قبل آن عمل نميكند.

هذا: منصوب و مفعول دوم «وعدنا»( عَسى‌ أَنْ يَكُونَ‌ رَدِفَ لَكُمْ‌): اسم «يكون» ضمير شأن و خبر آن «ردف لكم» است و «ان يكون» در محل رفع و فاعل «عسى».

مقصود:

قبلا بيان كرد كه كافران نميدانند كى مبعوث مى‌شوند و در باره آن شك دارند.

اكنون بيان ميكند كه آنها حقيقت آن را در روز قيامت خواهند دانست.

(بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الْآخِرَةِ): در عالم آخرت علم آنها به قيامت كامل مى‌شود و يقين پيدا ميكنند. يقينى كه براى آنها سودى ندارد.

(بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِنْها): ولى آنها در دنيا در باره آن دچار ترديدند. ترديدى كه سرانجام بر طرف مى‌شود و اسباب يقين و اطمينان براى آنها فراهم ميگردد.

برخى گويند: يعنى عاقل اگر فكر كند بقيامت علم پيدا ميكند. زيرا عقل حكم ميكند كه اهمال قبيح است. پس بايد تكليفى باشد و تكليف هم مقتضى كيفر است و چون در اين جهان كيفرى نيست، بايد در جهان ديگر باشد.

برخى گويند: اين آيه از سه طايفه خبر ميدهد: 1- طائفه‌اى كه اقرار به قيامت دارند 2- طايفه‌اى كه در باره آن شك دارند 3- طايفه‌اى كه در باره آن ايجاد شك و شبهه ميكنند. چنان كه مى‌فرمايد:(بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُمْ فَهُمْ فِي أَمْرٍ مَرِيجٍ) (بلكه چون حق نزد ايشان آمد تكذيبش كردند و آنها در امرى آشفته هستند: ق 5)( بَلْ هُمْ مِنْها عَمُونَ‌): بلكه اينها بواسطه ترك تدبر و نظر، كورند.

(وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَ إِذا كُنَّا تُراباً وَ آباؤُنا أَ إِنَّا لَمُخْرَجُونَ‌): كافرانى كه منكر قيامت بودند، گفتند: آيا هنگامى كه ما و پدرانمان خاك و پوسيده شديم، از قبرها