آن «بالحكم الحق» است. مفعول «ينطق» حذف شده‌( هُمْ لَها عامِلُونَ‌): اين جمله در محل رفع و صفت «اعمال» است مستكبرين: حال تنكصون: خبر «كان» سامرا: اسم جمع و حال‌

مقصود:

پس از آنكه حال مؤمنين و كافرين را بيان كرد، به بيان اين مطلب مى‌پردازد كه تكليف افراد به اندازه قدرت ايشان است.

(وَ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها): هيچكس را به تكليفى كه توانايى آن ندارد، مكلف نميكنيم.

(وَ لَدَيْنا كِتابٌ يَنْطِقُ بِالْحَقِ‌): پيش فرشتگان مقرب! كتابى است كه به حق سخن ميگويد و گواهيهايى ميدهد كه بسود و يا زيان شماست. اين كتاب را فرشتگان بفرمان ما مى‌نويسند. مقصود نامه اعمال است.

(وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ‌): هيچكس ظلم نميشود. يعنى از ثوابشان چيزى كم و بر عقابشان چيزى افزوده نميشود و كسى بگناه ديگرى مؤاخذه نميگردد.

(بَلْ قُلُوبُهُمْ فِي غَمْرَةٍ مِنْ هذا): لكن قلوب كفار از اين كتاب كه مشتمل بر وعده و تهديد است، سخت غافل است. حسن گويد: يعنى در جهل و حيرتند.

(وَ لَهُمْ أَعْمالٌ مِنْ دُونِ ذلِكَ هُمْ لَها عامِلُونَ‌): علاوه بر غفلت و جهل، كارهايى زشت هم انجام ميدهند و بنا بر اين هم كيفر كفر را مستوجبند و هم كيفر كردار زشت را.

برخى گويند: يعنى كارها و خطاهايى مرتكب ميشوند كه سواى حق است.

برخى گويند: يعنى پيش از فرا رسيدن مرگشان، ناچار كارهايى انجام ميدهند.

برخى گويند: يعنى كارهاى ديگرى هم انجام ميدهند كه از لحاظ زشتى و ناپسندى، از كفر كوچك‌ترند و تا روز مرگ اين كارها را انجام ميدهند.

(حَتَّى إِذا أَخَذْنا مُتْرَفِيهِمْ بِالْعَذابِ‌): بر اين حال باقيند تا وقتى كه ثروتمندان‌