آيا بواسطه اينكه آن زن را ياد كردم و شب حركت، همراهانم را مشغول كردم.

خدا كيفرم ميدهد؟

برخى گفته‌اند: «اثام» نام واديى است در جهنم. اكنون در تفسير اثام است كه مى‌فرمايد:

(يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ): در روز قيامت خداوند اجزاء كيفر او را چند برابر ميكند، نه اينكه استحقاق او را چند برابر ميكند زيرا خداوند ظلم نمى‌كند و كسى را بيشتر از استحقاق كيفر نميدهد. برخى گفته‌اند: مقصود اين است كه كيفر هر گناهى را جداگانه مى‌بيند. و برخى گفته‌اند: منظور اين است كه هم در دنيا عذاب مى‌بيند و هم در آخرت.

(وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً): و براى هميشه در جهنم گرفتار خوارى و ذلت خواهد بود.

اينكه مى‌گويد: گرفتار خوارى است، بخاطر اين است، كه گاهى بعضى از دردها و گرفتاريها به بعضى از افراد مى‌رسد و مقصود اهانت به آنها نيست. مى‌خواهد بفرمايد:

آنچه اين افراد در جهنم مى‌بينند از روى اهانت است.

سپس توبه كنندگان را استثنا كرده، مى‌فرمايد:

(إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ‌):

مگر كسانى كه از گناهان خود توبه كنند و بخداى خود ايمان آوردند و بين خود و خداى خود به عمل صالح پردازند، اينها كسانيند كه خداوند توفيقشان ميدهد كه پس از معصيت اطاعت كنند و پس از فراموشى خدا را ياد كنند و پس از بدى نيكى كنند.

برخى گويند: يعنى پس از توبه خداوند كارهاى بد ايشان را در ايام شرك، تبديل بكارهاى خوبى ميكند كه در ايام ايمان انجام ميدهند. شرك آنها تبديل به ايمان مى‌شود و كشتن ايشان مؤمنين را تبديل مى‌كند به كشتن ايشان مشركين را و زناى آنها را تبديل به عفت و پاكدامنى مى‌كند.

برخى گويند: مقصود اين است كه گناه را از بنده محو مى‌كند و به جاى آن‌