هاى ژوليده و سر و لباس غبار آلوده از راه‌هاى دور بسوى من آمده‌اند. شما را گواه ميگيرم كه دعاى آنها را مستجاب كردم و آرزوى آنها را بر آوردم و بدانشان را بخوبانشان بخشودم. و به نيكانشان هر چه خواستند دادم و چون كوچ كردند و وقوف كردند و برگشتند، باز هم خداوند بفرشتگان همانطور ميفرمايد.

(لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ‌): برخى گويند: يعنى در سفر حج علاوه بر فيوضات معنوى تجارت نيز مى‌كنند. و برخى گويند: يعنى تجارت دنيا و پاداش آخرت نصيبشان مى‌شود. برخى گويند: منظور منافع آخرت يعنى عفو است و مغفرت. از امام باقر (ع) نيز همين طور روايت شده است. پس معنى جمله اين است كه آنها در سفر حج كارهايى ميكنند كه مورد توجه خداست و نفع آخرت دارد.

(وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ‌): در باره ذكر نام خدا در ايام معلوم، اختلاف است.

برخى گويند: ده روز اول ذى الحج است و اينكه مى‌گويد: معلومات، بخاطر اين است كه بدانستن آن حريصند. تا وقت حج را بشناسند و ايام معدوده ايام تشريق است. برخى گويند: منظور روز عيد و ايام تشريق يعنى سه روز بعد از آن است و ايام معدوده ده روز اول است. از امام باقر (ع) نيز همين طور روايت شده است. زجاج مى‌گويد: همين قول صحيح‌تر است. زيرا كلمه ذكر دلالت دارد بر بردن نام خدا در موقع قربانى. چنان كه بدنبال آن مى‌فرمايد:

(عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ‌): يعنى بر ذبح و نحر شتر و گاو و گوسفند كه خدا به آنها روزى كرده است.

اين ايام (روز عيد و سه روز بعد) مخصوص همين كار است.

برخى گويند: مقصود از ذكر ذبح است. زيرا از آنجا كه ذبح همراه ذكر است، مى‌توان ذكر را گفت و ذبح را اراده كرد. برخى گويند: تكبير است. يعنى تكبير در منى بعد از پانزده نماز كه اول آنها نماز ظهر است بدين ترتيب: «اللَّه اكبر. اللَّه اكبر.

لا اله الا اللَّه و اللَّه اكبر. اللَّه اكبر و للَّه الحمد اللَّه اكبر على ما هدانا و الحمد للَّه على ما أبلانا