برخى گويند: در باره اهل كتاب و اهل قرآن و بقولى در باره مؤمنين و كافرين نازل شده است.

اين دو قول با گفته ابو ذر از لحاظ حقيقت چندان تفاوتى ندارد، جز اينكه اينها روز بدر را ذكر نكرده‌اند.

مقصود:

قبلا در باره اهل ايمان و اهل كفر سخن گفت. اينك در باره مبارزات خستگى- ناپذير طرفين مى‌فرمايد:

(هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ‌): در حقيقت مؤمنين را يك گروه و صائبان و يهوديان و مشركين و زردشتيان را هم يك گروه حساب كرده، ميفرمايد: اين دو گروه در باره دين خدا به مخاصمه پرداخته‌اند. يهوديان و مسيحيان به مسلمانان مى‌گويند:

ما پيش خدا برتر از شماييم. زيرا پيامبر و دين ما قبل از پيامبر و دين شماست.

مسلمانان مى‌گويند: ما بهتريم. زيرا ما بكتابها و پيامبران شما ايمان داريم و بكتاب و پيامبر خويش نيز ايمان داريم. اما شما از روى حسد به پيامبر و قرآن ما كفر مى‌ورزيد. اين است خصومت ايشان.

برخى گويند: منظور خصومت و جنگ روز بدر است.

(فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيابٌ مِنْ نارٍ): ابن عباس مى‌گويد: هنگامى كه كافران بدوزخ مى‌روند، لباسهاى كوتاهى از آتش به تن دارند. برخى گويند:

لباسشان از مس گداخته است. برخى گويند: آتش چنان آنها را احاطه مى‌كند كه مثل لباس، بدن آنها را مى‌پوشاند.

(يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمِيمُ. يُصْهَرُ بِهِ ما فِي بُطُونِهِمْ وَ الْجُلُودُ): از بالاى سرشان آب جوشيده‌اى بر آنها ريخته ميشود كه درون آنها را مى‌پزد و ذوب ميكند و پوست آنها را مى‌گدازد. در خبر است كه اين آب جوشان وارد شكم آنها ميشود.

(وَ لَهُمْ مَقامِعُ مِنْ حَدِيدٍ): ما چيزهايى شبيه گرز آهنين بر سر آنها كوبيده ميشود. پيامبر خدا بروايت ابو سعيد خدرى در اينباره فرمود: اگر يكى از آن‌