ايقاظ: جمع «يقظ» و «يقظان» يعنى بيدار.

رقود: جمع «راقد» يعنى خواب.

وصيد: محل بستن در. آستانه و جلو در.

اعراب:

(إِذا طَلَعَتْ ... فِي فَجْوَةٍ): مفعول دوم «ترى».

(وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ‌): حال.

ذراعيه: مفعول «باسط» كه اگر چه بمعناى ماضى است، لكن حكايت حال است.

المهتد: اين كلمه را در اينجا بدون ياء و در سوره اعراف به ياء مى‌نويسند.

حذف ياء در اسم جايز و در فعل جايز نيست زيرا در فعل اگر حذف شود علامت جزم است.

(لَوِ اطَّلَعْتَ‌): واو مكسور است. ضم آن نيز جايز است.

فرارا: مفعول مطلق.

رعبا: تميز.

مقصود:

اكنون خداوند متعال به شرح حال آنها در غار، پرداخته، مى‌فرمايد:

(وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَتْ تَزاوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذاتَ الْيَمِينِ‌): اگر هنگام طلوع، بخورشيد نگاه ميكردى، ملاحظه ميكردى كه به سمت راست، مايل شده است.

(وَ إِذا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ‌): و هنگام غروب، در سمت چپ غار قرار مى‌گرفت و به اين ترتيب، خورشيد هرگز، پرتو خود را بداخل غار نمى‌تابانيد و از غار و ساكنانش، منحرف بود.

اين معنى از ابن عباس است.

(وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ‌): آنها در فراخناى غار، غنوده بودند. قتاده گويد:

يعنى در فضاى غار.

برخى گويند: منظور اينست كه داخل غار طورى وسيع بود كه اگر كسى‌