نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 15 صفحه : 131
اعمالا: تميز نسبت.
الذين: ممكن است مجرور و صفت «الاخسرين» و ممكن است مرفوع و مبتدا
باشد.
مقصود:
اكنون خداوند از حال امتهاى سلف خبر داده، مىفرمايد:
(وَ تَرَكْنا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ): پس از آنكه سد ذو القرنين به انجام رسيد، يأجوج و مأجوج بر اثر
كثرت جمعيت، مثل امواج دريا، در هم آميختند. برخى گفتهاند: يعنى در روز خروج
يأجوج و مأجوج، افراد جن و انس با يكديگر مخلوط مىشوند، زيرا خروج ايشان از علائم
قيامت است.
(وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ): در آن زمان در صور
اسرافيل دميده مىشود، زيرا با خروج يأجوج و مأجوج قيامت نزديك مىشود، در باره
صور اختلاف است. ابن عباس گويد:
شبيه شاخ است كه در آن دميده مىشود. برخى گويند: اين كلمه جمع صورت
است، زيرا خداوند در آن زمان، صورتهاى انسانها را در قبرها ترسيم مىكند و
مىسازد، همانطورى كه در ارحام مادران صورت انسان را مىآفريند. پس از تشكيل كالبد
انسان در قبر، نفخ روح مىشود. در عالم رحم نيز برنامه همين است. اين قول از حسن و
ابو عبيده است. برخى گويند: اسرافيل، سه بار در صور مىدمد.
در نفخه اول مىترسند و در نفخه دوم همه زندگان مىميرند و در نفخه
سوم، سر از بستر مرگ بر مىدارند و محشور مىشوند.
(فَجَمَعْناهُمْ جَمْعاً): در روز قيامت، همه
مردم را در يك جا گرد مىآوريم.
(وَ عَرَضْنا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكافِرِينَ عَرْضاً): آن گاه جهنم را آشكار مىكنيم و در برابر چشمان مردم كافر قرار
مىدهيم، تا آن را مشاهده كنند و انواع عذاب آن را بنگرند. بدنبال اين جمله، در صف
كافران مىفرمايد:
(الَّذِينَ كانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطاءٍ عَنْ ذِكْرِي): اينان مردمى بودند كه چشم عبرت بين نداشتند و از قدرت من عبرت
نمىگرفتند و از يادم غافل بودند. در آيات و
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 15 صفحه : 131