پرسش:

آيا ممكن است كه در زمان موسى پيامبرى داناتر از وى باشد؟

پاسخ:

ممكن است خضر از بعضى جهات، عالمتر از موسى باشد و موسى تنها از همان- جهت، محتاج به شاگردى او باشد و الا موسى از جهات ديگر عالمتر از وى بوده است.

(آتَيْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً): او بنده‌اى بود كه ما او را نبوت- و بقولى طول حيات- بخشيده و از علم غيب او را تعليم داده بوديم. اين معنى از ابن عباس است. امام صادق مى‌فرمايد: او را علمى بود كه در الواح تورات، براى موسى نوشته نشده بود. موسى گمان مى‌كرد همه چيزهايى كه مورد احتياج اوست در تابوت او هست و همه علوم در الواح تورات نوشته شده است.

(قالَ لَهُ مُوسى‌ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلى‌ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً): موسى به او گفت: آيا از تو پيروى كنم تا مرا دانشى بياموزى كه موجب رشد و پرورش باشد؟ قتاده گويد: اگر كسى از لحاظ علمى بمرتبه بى‌نيازى مى‌رسيد، حتماً همراز و همسخن خداوند، موسى، به اين مرتبه نائل مى‌شد. لكن موسى با اين پيشنهاد، خضر را مورد تعظيم قرار داده، زيرا راضى شد كه از وى متابعت كند و از علوم او فرا بگيرد. رشد، عبارت است از علوم دينى كه انسان را بسوى حق ارشاد كند. برخى گفته‌اند: علم به- آن الطاف دينى است كه بر مردم مخفى هستند.

(قالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً): مرد عالم، در جواب موسى گفت: ترا صبر و طاقت پيروى و تعليم از من نيست. يعنى چنين صبرى بر تو دشوار است، علت اين است كه موسى بظاهر امور نگاه مى‌كرد و خضر به باطن امور، از اينرو براى موسى صبر كردن دشوارى داشت.

(وَ كَيْفَ تَصْبِرُ عَلى‌ ما لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً): چگونه در برابر كارى كه بر حسب ظاهر، پيش تو ناپسند است، صبر خواهى كرد؟! حال آنكه از باطن و حقيقت آن بى‌خبر هستى. از اين جمله بر مى‌آيد كه مقصود اثبات بى‌صبرى موسى بطور مطلق‌