«كل هذه» گويند.

يعنى: بعد از آن منزل و بعد از آن ايام، همه منزلها و زندگى مورد مذمت واقع شدند.

بنا بر اين بوسيله «اولئك» هم مى‌توان به عاقل اشاره كرد، هم به غير عاقل.

(كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا): ضمير به «كل» برمى‌گردد. يعنى از همه اين اشياء پرسش بعمل مى‌آيد. ممكن است به انسان برگردد.

طولا: مصدر و جانشين حال است. ذو الحال يا فاعل فعل است يا جبال. برخى هم آن را تميز گرفته‌اند.

فتلقى: اين فعل منصوب است به اضمار «ان» زيرا در جواب نهى واقع شده است.

(مَلُوماً مَدْحُوراً): حال.

مرحاً: تميز. ممكن است مصدر و جانشين حال باشد.

مقصود:

اكنون مى‌فرمايد:

(وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ‌): چيزى را كه نشنيده، نديده و ندانسته‌اى، نگو: شنيده، ديده و دانسته‌ام. اين معنى از ابن عباس و قتاده است.

حسن گويد: يعنى پشت سر مردم حرف مزن و از آنها غيبت نكن. محمد بن حنفيه گويد: يعنى شهادت دروغ نده.

اصل اين است كه: اين آيه نسبت به هر گفتار يا كردار يا تصميمى كه از روى علم نباشد، عموميت دارد. گويى چنين مى‌گويد: جز آنچه را كه علم بدرستى آن دارى نگو و جز آنچه را كه بدرستى آن يقين دارى، انجام نده و جز آنچه را كه بصحت آن اطمينان دارى، معتقد نباش. گروهى از اصحاب ما به اين آيه، استدلال كرده‌اند بر اينكه:

عمل بقياس و خبر واحد، جايز نيست، زيرا از اينها علم بدست نمى‌آيد و طبق اين آيه،