زير آن بكار رفته است.

شقاق: خلاف. «تشاقون» يعنى مخالفت مى‌كنيد و بر كنار هستيد. به كسى كه از طاعت امام و جماعت مسلمانان خارج شود، گويند: «شق عصا المؤمنين» يعنى از آنها كناره‌گيرى كرد و با آنها هماهنگ نشد. اين كلمه از «شق» بمعناى نصف گرفته شده است.

اعراب:

(ما ذا أَنْزَلَ‌): «ما» مبتدا و «ذا» بمعناى «الذى» خبر است.

اساطير: مرفوع است، بنا بر اينكه پاسخ سؤال باشد. يعنى «و اذا قيل لهم هذا القول» بنا بر اين نايب فاعل مصدر است، نه جمله، زيرا جمله، نكره است و نايب فاعل ممكن است ضمير باشد و ضمير نكره نيست، بلكه از همه معارف، معرفه‌تر است.

(وَ مِنْ أَوْزارِ): «من» زايده است. سيبويه گويد: تقدير آن «و اوزاراً من اوزار ...» مى‌باشد.

(ما يَزِرُونَ‌): در محل رفع است كه «ساء» بمعناى «بئس» است.

(ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ‌): منصوب و حال است.

مقصود:

اكنون خداوند، پرده از روى احوال و اقوال مشركين برداشته، مى‌فرمايد:

(وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ‌): هر گاه بمشركين قريش گفته شود: خداوند بر محمد ص چه نازل كرده است؟ پاسخ مى‌دهند: داستانهايى دروغ در باره گذشتگان! اين معنى از ابن عباس و ديگران است.

به روايتى اين آيه، در باره شانزده نفرى كه راه‌هاى مكه را در موسم حج، قسمت كرده بودند، تا مردم را از ايمان به جناب پيامبر بازدارند، نازل شده است.

برنامه آنها اين بود كه هر گاه كسى در باره قرآن حضرت محمد 6 از آنها سؤالى كند، بگويند: داستان‌ها و مطالب بى اساسى در باره گذشتگان است! اين مطلب از كلبى و ديگران است.