داده است، بنا بر اين هر چه در زندگى انسان مورد نياز باشد، از جانب خداوند عطا شده است. نظير:(خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً) (بقره 29: هر چه در زمين است براى شما آفريد) و هيچ كس را تخصيص نداده است. برخى گويند: يعنى از هر چه كه خواسته و نخواسته‌ايد، به شما داده است. بنا بر اين «ما» نكره موصوفه و جمله صفت آن است. حذف جمله معطوف مثل:(سَرابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ) (نحل 18: به تقدير و البرد. يعنى: جامه‌هايى كه شما را از سرما و گرما حفظ مى‌كند) و آنچه حذف نشده، دليل محذوف است.

(وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها): شما قادر بر شمارش نعمتهاى خدا نيستيد، زيرا تعداد آنها بسيار است. «نعمة» اسمى است كه جانشين مصدر شده و از اينرو جمع بسته نشده است. بنا بر اين منعم حقيقى خداوند و تنها او سزاوار عبادت است.

از طليق بن حبيب روايت است كه: حق خداوند بزرگتر از اين است كه بندگان بتوانند ادا كنند. زيرا نعمتهاى او از حدّ شمارش خارج است. لكن شما مى‌توانيد هر صبح و شام توبه كنيد.

(إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ): انسان در حق خود بسيار ظلم مى‌كند و فراوان نسبت به نعمتهاى پروردگار، ناسپاسى مرتكب مى‌شود. برخى گويند: يعنى: انسان در سختى‌ها شكايت و ناله مى‌كند و نعمتها را جمع و از ديگران منع مى‌نمايد. در اينجا منظور همه انسان‌ها نيست. بلكه مثل:(إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ) (عصر 2: انسان در زيان است) منظور پاره‌اى از افراد است.

نظم آيات:

(قُلْ لِعِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلاةَ): متصل است به‌(قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ) زيرا بدنبال تهديد و وعيد، وعده ثواب و پاداش آمده است.

آيه دوم، به آيه‌(وَ جَعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً) متصل است، زيرا پس از بيان شرك و بت پرستى آنها، بيان مى‌كند كه خداوندى كه سزاوار پرستش است، كسى است كه:

آسمانها و زمين را آفريده و ...