نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 12 صفحه : 278
حرض: مشرف بر هلاكت. و گفته ميشود «رجل حرض
و حارض» يعنى فاسد الجسم و العقل و «أحرضه» يعنى او را فاسد كرد.
بثّ: اندوهى است كه دارنده آن قادر بر كتمان آن نيست.
تحسس: بمعناى تجسس است و در لفظ و معنى همانند آن است. و برخى ميان
آن دو فرق گذارده و گفتهاند: تجسس- با جيم- تفحص از امور پنهانى مردم است. و
تحسس- به حاء- استماع خبر از احوال و اوضاع مردم است. و ابن عباس گفته: تحسس در
خير استعمال شود و تجسس در شرّ.
روح بمعناى راحت و بمعناى رحمت آمده است.
تفسير:
در اين آيات خداى سبحان خبر ميدهد كه بزرگشان از نظر سن يا از نظر
علم و دانش بديگران گفت:
(ارْجِعُوا إِلى أَبِيكُمْ فَقُولُوا يا أَبانا إِنَّ ابْنَكَ
سَرَقَ وَ ما شَهِدْنا إِلَّا بِما عَلِمْنا)
بنزد پدرتان بازگرديد و بوى بگوئيد پسرت بحسب ظاهر دزدى كرده و ما در نزد تو گواهى
نميدهيم جز آنچه را ميدانيم كه پيمانه شاه از ميان بار او در آمد ... و از اين
بيان معلوم ميشود كه آنها قطع نداشتند كه ابن يامين دزدى كرده، و برخى گفتهاند:
يعنى ما در نزد پادشاه مصر به اينمطلب كه خود شخص دزد را بايد بجرم عملش بازداشت
كرد گواهى نداديم جز بر طبق حكم و قانونى كه در اينباره اطلاع داشتيم و ميدانستيم
كه حكمش همين است، و از اينكه پسر تو دزدى كرده يا نه اطلاعى نداريم و همين قدر
ميدانيم كه پيمانه در نزد او پيدا شد و در ظاهر حكم كردند كه وى دزد است ...
و اين سخن را در وقتى گفتند كه يعقوب بدانها گفت: پادشاه مصر
نميدانسته است كه بايد خود شخص سارق را بسزاى سرقت بازداشت كند و اين قانون را از
زبان شما شنيده است.
(وَ ما كُنَّا لِلْغَيْبِ حافِظِينَ)
حسن و قتاده و مجاهد گفتهاند: يعنى و ما در وقتى كه از تو خواستيم تا ابن يامين
را بهمراه ما بفرستى خبر از آينده و غيب نداشتيم و نميدانستيم
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 12 صفحه : 278