ميگردد، و اگر لطف او شامل حالش گردد از گناه خوددارى خواهد كرد؟

در پاسخ مى‌گوييم: چون يوسف شهوت بشرى را در نفس خود مشاهده ميكرد، و ميدانست اگر لطف خدا نباشد روى مقتضاى شهوت بشرى دچار گناه ميگردد، و از آن سو ميدانست كه خداى سبحان پيمبران خود را بوسيله الطاف خود حفظ ميكند و اگر درباره كسى اين لطف را نداشته باشد او را بمقام نبوت مبعوث نكند.

و جبائى گفته: از اين آيه معلوم ميشود كه دعا در مورد كارى هم كه انجام آن حتمى است و خدا قطعاً آن را انجام خواهد داد جايز است و ميشود بصورت دعا آن را از خدا درخواست كرد، بدليل اينكه يوسف ميدانست كه مورد لطف خدا است و خدا حتماً او را از گناه حفظ خواهد كرد و با اينحال آن را بصورت دعا از خدا خواست! ولى با آن بيانى كه ما كرديم پاسخ اين حرف معلوم ميشود زيرا همانطور كه گفتيم: ممكن است لطف حق در چنين مواردى بستگى بدعاى بنده خدا داشته باشد كه اگر بنده دعا نكند چنين لطفى از خدا بدو نرسد، و سؤال يوسف روى همين نكته و علت بود كه احتمال ميداد اگر دعا نكند مشمول لطف خدا نشود، و نزول لطف حق در اينمورد مشروط و معلق بر دعاى او باشد.

(إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ) كه براستى خدا نسبت بدعاى بنده خود شنوا است و نسبت به اخلاص او در دعا و مصالح و مفاسد او در اجابت آن دانا و آگاه است.

(ثُمَّ بَدا لَهُمْ مِنْ بَعْدِ ما رَأَوُا الْآياتِ) سپس براى آنان يعنى براى شاه يا براى زليخا و اعوانش آشكار شد ... و منظور از «آيات» همان نشانه‌هايى بود كه دلالت بر پاكدامنى و برائت يوسف از گناه داشت مانند دريده شدن پيراهن از پشت سر، و بريدن دستها و امثال آنها- و اين معنايى است كه قتاده و ديگران براى اين جمله كرده‌اند- و قول ديگر آنست كه منظور از آيات، آن نشانه‌هايى بود كه اميد زليخا (و زنان مصرى) را از او قطع ميكرد.

(لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّى حِينٍ) يعنى براى آنان آشكار شد (و صلاح چنان ديدند) كه تا مدتى او را زندانى كنند. سدى گفته: جريان از اين قرار بود كه زن عزيز بشوهرش‌