بيان آيه 17- 18

شرح لغات:

مسجد در اصل بمعناى جاى سجده است، و بجايى كه مهياى براى نماز جماعت است اطلاق گردد، و تعمير بمعناى ترميم خرابى بنا است، و از همين باب است تعمير بمعناى زيارت (و ديدار دوستان) زيرا بوسيله زيارت ترميم حال گردد.

تفسير:

پس از آنكه خداى سبحان بكارزار مشركان دستور فرمود و از دوستى و ارتباط با آنها جلوگيرى كرد، در اينجا دستور جلوگيرى و ممانعت آنها را از مساجد صادر كرده فرمايد:

(ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ) يعنى شايسته نيست مشركان اقدام بتعمير مساجد خدا كرده و سرپرستى و توليت اينكار را بعهده گيرند، و كار تعمير آنها حق مسلمانان است، و برخى گفته‌اند: منظور مسجد الحرام تنها است، و در مقابل اينها برخى گفته‌اند: اين آيه همه مساجد را شامل شود.

(شاهِدِينَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ) يعنى در حال گواهى دادنشان بكفر خويشتن- يا با گواهى دادن بر كفر خويش- و در اينكه آيا منظور از تعمير چيست اختلاف است، برخى گفته‌اند: منظور از تعمير رفتن بمسجد و ورود در آن است چنانچه گويند:

فلان كس فلان مجلس را تعمير ميكند، يعنى زياد بدانجا ميرود، و تعمير مسجد نيز بهمان انجام عبادت و اطاعت خدا در آن صورت گيرد، و دسته‌اى ديگر چون جبائى گفته‌اند: تعمير مسجد همان اصلاح كردن و ترميم ويرانى آن است، مقصود اين است كه آنها ترميم مسجد نكنند چون منظور از ترميم خرابى مسجد عبادت در آن است (نه اعمال شرك آميز آنها) و حسن گفته: تعمير مسجد يعنى از اهل آن بودن، و منظور