3- حتماً در ميان آنها افرادى بودند كه در حال شك و ترديد بودند و ديگران نيز در نامبردارى تابع آنها گشتند و ذكر آنها غلبه كرد.

(وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ) و پروردگار من مرا مأمور كرده كه از تصديق كنندگان توحيد بوده و پرستشم را براى او خالص گردانم.

(وَ أَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ ...) اين جمله عطف بما قبل است، يعنى و بمن گفته شده كه خود را براى دين پا بر جا كن، يعنى استقامت در دين داشته باش، و بدانچه مأمور گشته‌اى از تحمل امر شريعت و قيام بوظائف رسالت روى آر. و برخى گفته‌اند:

يعنى روى خود را در نماز بسوى كعبه متوجه كن.

(حَنِيفاً) يعنى از روى استقامت در دين.

(وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ) معناى اين جمله نهى از شرك در عبادت است يعنى از مشركان در عبادت پروردگار خود مباش.

(وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكَ وَ لا يَضُرُّكَ) و مخوان جز خدا چيزى را كه اگر فرمانبرداريش كنى سودى بتو نرساند، و اگر نافرمانيش كنى و رهايش سازى زيانى بتو نزند، يعنى چنانچه مشركان بتهاى خويش را بصورت معبود خود ميخوانند تو غير خدا را اينگونه مخوان.

و اينكه فرمود: ... مخوان جز خدا آنچه را سودت ندهد و زيانت نرساند ...

با اينكه اگر فرضاً غير خدا سود و زيانى هم داشت عبادت و پرستش آن چيز جايز نبود بدو جهت است:

1- معناى جمله اين است كه نفع و زيان او مانند نفع و زيان خدا باشد يعنى چيزى را كه چون سودت ندهد چون سود خدا و زيانت نرساند چون زيان خدا.

2- معناى اين آيه آن است كه وقتى بنا شد پرستش غير خدا- اگر چه سود و زيانى هم داشته باشد- قبيح و زشت باشد، پرستش چيزى كه سود و زيانى ندارد قبيح‌تر و زشت‌تر خواهد بود.

(فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ) و اگر با امر و فرمان خدا مخالفت كرده و غير