بيان آيه 16

شرح لغات‌

«حسب»- و حسبان- بدان معنايى گويند كه در نفس قوت گرفته ولى هنوز شخص بدان قطع پيدا نكرده، و از حساب مشتق است زيرا جزء امور محاسباتى محسوب شود.

و ترك رها كردن و واگذاردن است نسبت بكارى كه انجام آن مقدور است.

«وليجة ...» در اصل كسى را گويند كه داخل در گروه و قومى شود و از آنها نباشد، مانند لفظ «بطانة» و وليجه انسان كسى است كه محرم اسرار و راز او باشد و مفرد و جمع آن در لفظ يكسان است، و هر چه كه در چيز ديگرى در آيد و از آن چيز نباشد آن را وليجه گويند.

[1]

تفسير

در اين آيات خداى سبحان موقعيت بزرگ جهاد را گوشزد كرده فرمايد:

(أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا)؟ يعنى آيا چنين گمان كرده‌ايد كه شما- بى‌آنكه مكلف بجهاد در راه خدا با اخلاص گرديد- رها ميشويد؟!(وَ لَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جاهَدُوا مِنْكُمْ) و هنوز خداى سبحان آنچه را درباره شما ميداند آشكار نساخته. و مراد از نفى علم در اينجا نفى معلوم است، و گرنه خداى تعالى بتمام اشياء دانا است پيش از آنكه وجود پيدا كند، و ميداند كه اگر وجود پيدا كند

[1]- مؤلف در اينجا بشعرى از اشعار طرفة استشهاد كرده كه ترجمه آن بشرحى نيازمند بود كه گذشته از اينكه مورد استفاده اكثر خوانندگان نبود از وضع ترجمه ما نيز خارج بود از از اينجهت از نقل و شرح آن خوددارى شد، و شعر مزبور با شرحش در ديوان طرفة( ط بيروت ص 47) نقل شده طالبين بدانجا مراجعه كنند.