نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 11 صفحه : 303
از اينها هستند كه بسخن تو گوش مىدهند و به
دليلها و براهين تو مىنگرند اما گوش دادن و نگاه گردنشان هر دو از روى طعن و
ايراد است و در صدد تكذيب و رد آنها هستند، نه آنكه بخواهند از آنها بهرهمند گردند
و از اينرو تو نمىتوانى آنها را بهرهمند گردانى.
(إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ
أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ) خداوند هيچگونه ستمى بمردم
نميكند، ولى خود مردم هستند كه بخودشان ظلم ميكنند، يعنى خداوند جلوى كسى را از
انتفاع و سودمند شدن از قرآن و دليلهاى ديگر الهى نميگيرد و مانع آن نمىشود، ولى
مردم هستند كه خودشان با ترك نظر و استدلال بر خود ظلم ميكنند و خود را مستحق كيفر
ميسازند. و از اين آيه گفتار جبريان نيز باطل گردد.
ارتباط و نظم اين آيات:
درباره ارتباط آيه اولى بما قبل آن گفتهاند: چون خداى تعالى دليلهاى
توحيد و نبوت را بيان داشت و كافران دشمنى كرده و آنها را تكذيب نمودند خداوند در
اين آيه دستور قطع ارتباط با آنها و تهديدشان را به پيغمبر داد.
و اما در مورد ارتباط آيه اخير يعنى(إِنَّ اللَّهَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ ...) با آيات قبلى يك وجه
آن است كه بگوئيم اين آيه مربوط است بگفتار خداى تعالى كه فرمود:
(فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ) يعنى اين نابودى و عذاب را اينان بواسطه كردار و افعال خودشان مستحق
آن گشتند، و ما بكسى ظلم و ستم نخواهيم كرد.
و جبائى و ابو مسلم گفتهاند: اين آيه مربوط است به آيه(وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ ... وَ مِنْهُمْ مَنْ
يَنْظُرُ إِلَيْكَ ...) يعنى خداى تعالى از استفاده و انتفاع
آنها از دستورها و تكاليف مانع نبوده و جلوگيرشان نيست، بلكه قدرت انتفاع را به
آنها داده و دليلها را بيان فرموده و راهنماييشان كرده، و موانع را هم از سر راه
آنها برداشته است ولى آنها خودشان بر نفس خويش ستم كردند كه بهرهمند نشدند.
و برخى گفتهاند: چون خداى سبحان در آيات پيش سخن از وعده و تهديد
بميان آورد در اينجا بيان فرموده كه خداوند چيزى از حسنات آنها كم نمىكند و بر
سيئات آنان نيز چيزى نمىافزايد
.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 11 صفحه : 303