آوردن مانند آن عاجزيد پس بدانيد كه اين كلام بشر نيست، و از جانب خداى سبحان نازل گرديده.

(وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ) و هر كه را جز خدا بر آنها قدرت داريد براى كمك كارى بخوانيد و براى معارضه با آوردن سوره‌اى مثل آن از آنها كمك بگيريد.

(إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ) اگر راست مى‌گوييد كه اين قرآن از جانب غير خدا است.

(بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ) بلكه اينان تكذيب كنند چون بطور كامل بقرآن علم ندارند، زيرا در قرآن آياتى هست كه فهم مدلول آن احتياج بتفكر و مراجعه به پيغمبر داشت مانند آيات متشابه، و چون كافران مدلول آن را از ظاهر آيات نمى‌توانستند بفهمند آن را تكذيب ميكردند. و برخى گفته‌اند: يعنى تكذيب آيات را ميكردند بجهت آنكه از كيفيت نظم و ترتيب آن اطلاعى نداشتند. چنانچه اشخاص معمولى لفظهاى اشعار و خطبه‌ها را مى‌فهمند ولى بخاطر جهل به نظم و ترتيب آن انشاء آنها براى آنان ممكن نيست. و حسن گفته: معناى آيه آن است كه اينها بى‌آنكه علم ببطلان قرآن داشته باشند آن را تكذيب ميكنند. و برخى ديگر گفته‌اند: يعنى بلكه اينان چيزهايى را كه در قرآن است يعنى بهشت و جهنم و حشر و نشر در قيامت و ثواب و عقاب را تكذيب كنند.

(وَ لَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ) و هنوز حقيقت آنچه در قرآن براى آنها وعده داده شده است و سرانجام كارشان بدان منتهى ميشود نيامده است، و برخى گفته‌اند: يعنى در قرآن چيزهايى است كه آن را نمى‌دانند، و معرفت بدانها نيز جز با مراجعه به پيغمبر- 6- ممكن نيست، و چون بآن حضرت مراجعه نكرده و تكذيب آنها را كردند تفسير و تأويل آن چيزهاى مجمل را ندانستند، و بنا بر اين معناى آيه اينگونه ميشود كه اينان چيزى را از قرآن كه بعلم آن دست نيافتند تكذيب كردند و تفسير آن بر ايشان نيامد و اگر به رسول خدا- 6- مراجعه ميكردند داناى بدان ميشدند.

از امام صادق 7 روايت شده كه فرمود: خداى تعالى اين امت را بدو آيه از قرآن مخصوص داشت: يكى آنكه آنچه را نميدانند نگويند، و ديگر آنكه‌