سؤال:

اگر كسى بگويد: چگونه خدا اينها را در مورد پرستش بتى كه سود و زيان نرساند نكوهش فرموده در صورتى كه اگر سود و زيان هم ميرساندند باز هم پرستش آنها جايز نبود؟

پاسخ:

اينكه خداى تعالى آنان را در پرستش بتانى كه قادر بسود و زيان نيستند بالخصوص مذمت فرموده بخاطر آن است كه در صورتى كه پرستش آن چيزى كه نتواند بكسى نعمتى دهد اگر چه قدرت بر سود و زيانى داشته باشد قبيح و زشت باشد، در اينصورت پرستش آن جماد بى‌شعورى كه به هيچ وجه قادر بر سود و زيانى نيست زشت‌تر خواهد بود، و از اينجهت است كه خداى تعالى آن را بالخصوص ذكر فرموده و گرنه اصل پرستش غير خدا بهيچ نحو جايز نيست.

(وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ) اين كافران ميگويند: ما اين بتان را پرستش ميكنيم تا در پيشگاه خدا براى ما وساطت كنند، و خداوند بما اجازه پرستش آنها را داده و در روز قيامت شفاعتشان را مى‌پذيرد، و چنين گمان كرده‌اند كه پرستش اين بتان در تعظيم خداى تعالى مؤثر است، و با اين توهم غلط هم سخنى زشت گفتند و هم عمل زشتى انجام دادند و هم توهم غلط و بيجايى كردند.

و حسن گفته: معناى آيه اين است كه اينها ميگفتند: اين بتان شفيعان ما در دنيا هستند و زندگى دنياى ما را اصلاح ميكنند. وى گويد: و اين بدانجهت بود كه آنها بروز قيامت اعتقاد نداشتند چنانچه خداى تعالى از آنها حكايت كرده و فرموده:

(وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ)[1] (و بخدا قسمهاى مؤكد خوردند كه هر كه بميرد خدا زنده‌اش نميكند)، و از اينرو منظورشان از وساطت و شفاعت بتان يعنى و ساعت در دنيا و زندگى آن نه شفاعت در روز آخرت.

(قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا يَعْلَمُ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ) خداى سبحان در اين‌

[1]- سوره نحل آيه 38.