و مجاهد گفته: اين آيه درباره جمعى از اصحاب رسول خدا- 6- نازل شد كه به باديه‌هاى اطراف رفته بودند و ضمن تحصيل و جمع آورى اموال بمردمى هم كه برخورد كردند آنان را بهدايت دعوت نمودند، مردم بآنها گفتند: شما كار خوبى نكرده‌ايد كه پيغمبر خود را رها كرده و بنزد ما آمده‌ايد، اين گفتار سبب شد كه اينها در دل غمناك گردند و بالآخره همگى از باديه بسوى مدينه حركت كرده و بنزد رسول خدا- 6- آمدند، خداى عز و جل بدنبال كوچ كردن دستجمعى آنان از باديه آيه فوق را نازل فرمود.

تفسير:

پس از اينكه خداى تعالى در آيات پيشين با بهترين طرز ممكن مسلمانان را به جهاد تشويق نمود و آنها را از سرپيچى و تخلف از آن سرزنش فرمود، در اين آيه بيان فرمايد كه در چه مواردى ميتوان از اين امر تخلف كرد.

(وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً) اين جمله بصورت نفى است ولى معناى آن نهى ميباشد يعنى مؤمنان نبايد همگى بسوى جهاد رفته و پيغمبر را تك و تنها بگذارند.

و جبائى گفته: يعنى مؤمنان نبايد همگى بمنظور ياد گرفتن احكام دين از شهرهاى خود كوچ كنند و بنزد پيغمبر- 6- بيايند و ديار خود را خالى سازند.

(فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ) و در معناى اين آيه چند وجه گفته‌اند:

1- ابن عباس و قتاده و ضحاك گفته‌اند: معناى آيه اين است كه چرا نبايد از هر قبيله گروهى بجنگ بروند و گروهى ديگر براى ياد گرفتن احكام دين نزد پيغمبر- 6- بمانند، يعنى آنها كه مانده‌اند قرآن را ياد گرفته و دستورات الهى و احكام و سنتها را بياموزند، و اگر آياتى از قرآن در زمان غيبت مجاهدان و سربازان اسلام نازل شد ماندگان در نزد رسول خدا- 6- آنها را ياد گيرند تا پس از اينكه مجاهدان برگشتند آنها را بديشان ياد دهند و بگويند: پس از رفتن‌