شما اين آيات نازل شد و ما ياد گرفته‌ايم و بدين ترتيب بدانها ياد دهند.

و معناى جمله بعدى كه فرمايد: «و لينذروا قومهم اذا رجعوا اليهم» نيز همين است كه چون آنها بنزد ايشان باز گشتند اينان قرآن را بدانها بياموزند و بوسيله آن بيمشان دهند.

(لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ) باشد كه آنها بترسند و بر خلاف دستور عمل نكنند و امام باقر 7 در حديثى فرمود: اين دستور مال وقتى بود كه مردم زياد شدند و خداوند آنها را مأمور فرمود تا جمعى بجهاد بروند و جمعى براى ياد گرفتن احكام دين در شهر بمانند، و جنگ روى نوبت باشد.

2- از حسن و أبى مسلم نقل شده كه گفته‌اند: دستور «تفقه» و «انذار»- ياد گرفتن احكام و بيم دادن مردم- هر دو مربوط بكوچ كنندگان و بيرون روندگان بسوى جنگ ميباشد، و خداوند آنان را ضمن پيكار با دشمن مأمور بياد گرفتن امور دينى نيز فرموده تا در بازگشت بشهر مردمى را كه در شهر مانده‌اند بترسانند. و معناى «تفقه در دين»- كه در آيه است- اين ميشود كه اينان در ضمن پيكار با دشمن بصيرتى پيدا كرده و به پيروزى خود بر مردمان مشرك يقين نموده و نصرت دين خدا را از نزديك ببينند، و چون بشهر بازگشتند افراد ديگر قوم خود را كه در وطن مانده و در حال كفر بسر ميبرند از جريان مطلع ساخته و يارى خدا را از پيغمبر و مؤمنان بدانها گوشزد كنند، و بدانها بفهمانند كه از جنگ با پيغمبر و مردمان با ايمان طرفى نبسته و سودى عايدشان نمى‌شود، شايد بدينوسيله آنها از جنگ و قتال با پيغمبر- 6- بيم كنند، و از سرنوشت كفار ديگر بر خويش بترسند.

و ابو مسلم بدنبال اين قول گفته است: و بنا بر اين براى كوچ‌كنندگان سه پاداش بوده: پاداش جهاد، و پاداش «تفقه در دين» و پاداش بيم دادن مردم خويش.

3- وجهى است كه جبائى گفته، و آن اين است كه گويد: «تفقه در دين» مربوط بكوچ كنندگان است، و معناى جمله چنين است: نشايد همه مؤمنان بنزد پيغمبر- 6- كوچ كنند و سرزمينهاى خود را خالى بگذارند، بلكه بايد از