و ضحاك، بس است.

الان: اين كلمه با الف و لام مبنى است.

مقصود:

اكنون خداوند به منظور تشويق به جنگ با كفار مى‌فرمايد:

(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ‌): اى پيامبر خداوند و مؤمنين براى تو كفايت مى‌كنند. حسن گويد: يعنى خداوند براى تو و مؤمنين كه از تو پيروى مى‌كنند، بس است. كلبى گويد: اين آيه، در بيداء، در جنگ بدر، پيش از شروع جنگ نازل شد.

(يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتالِ‌): اى پيامبر، مؤمنين را از راه ثواب جهاد و بيان و عده‌هاى خداوند و غنيمت، تشويق به جنگ كن.

(إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ‌): اگر از ميان شما بيست نفر، براى جنگ شكيبايى و استقامت داشته باشند، دويست نفر از دشمن را مغلوب مى‌سازند.

(وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا): و صد نفر شكيبا، هزار نفر از كافران را مغلوب خواهد كرد. در حقيقت مى‌خواهد امر كند كه مسلمانان بايد اينطور باشد كه يكى در برابر ده نفر بايستد. به همين جهت است كه بعد مى‌فرمايد:

(الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ) زيرا تخفيف در صورتى است كه تكليفى باشد.

(بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ‌): اين پيروزى از اين جهت، نصيب شما مى‌شود كه شما امر خدا را مى‌فهميد و تصديق مى‌كنيد و وعده‌هاى خدا را قبول داريد. اينها شما را به صبر و شكيبايى وادار مى‌كنند. اما كفار امر خدا را نمى‌فهمند و وعده خدا را تصديق نمى‌كنند و بنا بر اين شكيبايى هم ندارند.

از آنجا كه مقابله يكى با ده نفر، دشوار بود، مصلحت تغيير كرد و حكم عوض شد. از اينرو مى‌فرمايد:

(الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفاً)، اكنون خداوند براى شما تخفيف‌