نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 247
(فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِي الْحَرْبِ
فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ): هر گاه در ميدان جنگ، بر آنها
دست يابى، طورى آنها را گوشمال بده كه كسانى كه بعد از آنها مىآيند، از آنها تنفر
پيدا كنند و از سرگذشت آنها عبرت گيرند و عهد شكنى نكنند و از ترس اينكه دچار
سرنوشت شوم آنها شوند، در بلاد پراكنده گردند. اين معنى از ابن عباس و حسن و قتاده
و سعيد بن جبير و سدى است.
زجاج گويد: يعنى با آنها كارى بكن كه بعداً كسانى كه بدنبال آنها
مىآيند، متفرق شوند. برخى گويند: به لغت قريش، يعنى آنها را بشنوان. شاعر گويد:
اطوف فى النواطح كل يوم
مخافة ان يشرد بى حكيم
يعنى: در روزهاى سختى هر روزه طواف مىكنم، از ترس اينكه مبادا شعرى
حكمت آميز بگوشم بخورد.
(لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ): باشد كه متذكر شوند
و پند بياموزند و از اين كارها دست بكشند.
(وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ
عَلى سَواءٍ): اگر بيم داشته باشى كه قومى كه با تو پيمان بسته است، در صدد خيانت
برآيد، پيمان خود را بسوى ايشان بيفكن و به آنها اعلام كن كه تو هم پيمان آنها را
شكستهاى تا هم تو و هم ايشان، از لحاظ علم به نقض پيمان، يكسان باشيد. پيش از
آنكه به آنها اعلام كنى كه پيمان لغو شده است، اقدام بجنگ نكن، تا نسبت خيانت و
عهد شكنى بتو ندهند. اين است معناى «على سواء» برخى گويند: يعنى اگر در ميان تو و
ايشان عهدى بدون ضمانت مالى است، اعلام كن كه عهد ملغى شده است و اگر عهدى با
ضمانت مالى است، نخست مال را به آنها بپرداز، آن گاه عهد را بشكن. در اين صورت
«على سواء» يعنى «على عدل»( إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ
الْخائِنِينَ): خداوند خيانتكاران را دوست نمىدارد. يعنى پيش از آنكه اعلام به
ملغى شدن پيمان كنى، آغاز بجنگ نكن كه خيانت است.
واقدى گويد: اين آيه در باره يهود بنى قينقاع نازل شد. با نازل شدن
اين آيه، پيامبر اسلام بسوى آنها بحركت درآمد
.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 247