نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 161
بيان آيه 2 تا 4
لغت:
وجل: خوف و ترس. فعل آن «وجل يوجل» بهتر است. شاعر گويد:
لعمرك ما ادرى و انى لاوجل
على اينا تغدو المنية اول
يعنى: بجان تو سوگند، نميدانم و مىترسم كه مرگ ابتدا گلوى كداميك از
ما را بفشارد.
توكل: اعتماد بخدا در همه نيازمنديها.
اعراب
حقاً: منصوب است به مفاد جمله. يعنى «احق ذلك حقا»
مقصود:
آيه پيش را بجمله(إِنْ كُنْتُمْ
مُؤْمِنِينَ) تمام كرد. اكنون در وصف مؤمنين مىفرمايد:
(إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ
قُلُوبُهُمْ): مؤمن كسانى هستند كه در برابر خداوند از روى تعظيم بترسند. يعنى هر
گاه در باره عدالت و كيفر و قدرت خدا گفتگو شود بترسند و هر گاه از نعمتها و
احسانها و رحمت و پاداشش گفتگو شود، آرامش خاطر پيدا كنند. چنان كه مىفرمايد:(بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)
(رعد 28: با ياد خدا دلها آرام مىگيرد) بنا بر اين ميان اين دو آيه، ناسازگارى
نيست. زيرا ترس مربوط بذكر كيفر خدا و آرامش مربوط بذكر عفو و احسان خداست. ديگر
اينكه: مؤمن هر گاه بياد نعمتها و آمرزش خدا بيفتد، حسن ظن پيدا مىكند و آرامش
مىيابد و هر گاه بياد گناهان خود بيفتد، ناراحت و پريشان مىشود. و جل يعنى ترسى
كه همراه با اندوه است.
(وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً): هر گاه قرآن براى آنها خوانده شود، بر يقين و ايمان آنها افزوده
ميشود. ابن عباس گويد: يعنى بر تصديق آنها نسبت به آياتى كه تدريجاً از جانب
خداوند نازل مىشود، افزوده مىشود.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 10 صفحه : 161