اشتباه شده است بلكه معناى آن پا بر جا كردن آيه و بر نداشتن آن است همانطور كه ابن عباس گفته: ترك ميكنيم آيه را و تغيير نميدهيم، و اضافه ترك به خداوند در اين قبيل موارد متّبع است مانند آيه شريفه:(وَ تَرَكَهُمْ فِي ظُلُماتٍ لا يُبْصِرُونَ)[1] و آيه ديگر:(وَ تَرَكْنا بَعْضَهُمْ يَوْمَئِذٍ يَمُوجُ فِي بَعْضٍ)[2] يعنى واگذار كرديم آنها را بهمان وضعى كه داشتند.

و كسى كه «او ننسأها» قرائت كرده كه بمعناى تأخير است در آن چند وجه گفته شده:

1- منظور اين است: تأخير مياندازيم آيه را و نازل نمى‌كنيم آن را بلكه ميفرستيم چيزى را كه جانشين آن باشد در مصلحت و يا مصلحت آن براى بندگان بيشتر باشد.

2- تأخير مياندازيم آن را تا زمان دوّم و در زمان اوّل جانشين آن را ميآوريم.

3- معناى تأخير اين است: كه قرآن نازل و بر طبق آن عمل و قرائت واقع شود و سپس تأخير افتاده و نسخ شود باين كيفيت كه تلاوت آن برداشته شده و محو گردد پس فراموش نشده و تأويل آن مورد عمل نيست مانند روايتى كه ابو على در كتاب «الحجّة» خويش نقل كرده كه زرّ بن حبيش ميگويد: ابىّ باو گفت: سوره احزاب را چه مقدار قرائت ميكنيد؟ گفت: هفتاد و چند آيه، ابىّ گفت: ما با رسول اللَّه اين سوره را قرائت ميكرديم در حالى كه از سوره بقره طولانى‌تر بود.

4- عمل به تأويل آن به تأخير افتد و از لحاظ خطّ و تلاوت در جاى خود محفوظ و قرائت گردد و اين هم نوعى از نسخ است، و اين احتمال از مجاهد نقل شده كه گفته است: خطّ آن ثابت و حكمش تبديل شود.

و دو احتمال اوّل مورد اعتماد است زيرا كه دو وجه اخير به نسخ بازگشت‌

[1] سوره 2 آيه 16 و واگذار كرد ايشان را در تاريكيهايى كه نمى‌بينند.

[2] سوره 18 آيه 99 واگذار كرديم برخى از آنان را( يأجوج و مأجوج) در آن روز كه ازدحام كنند و داخل شوند در برخى ديگر.