نام کتاب : فرهنگ نامه مهدویت نویسنده : سلیمیان، خدامراد جلد : 1 صفحه : 373
سند كتاب كمال الدين متفاوت است.
فتّال نيشابورى، ابن شهرآشوب، [1]عبد الكريم نيلى [2]و از متأخران صاحب إثبات الهداة فى النصوص و المعجزات از كسانى هستند كه اين حكايت را نقل كردهاند. علامه مجلسى نيز حكايت را، يكجا از كتاب الغيبة و در جاى ديگر، از كمال الدين و تمام النعمة نقل كرده است. [3]
برخى گفتهاند: اين حكايت پس از سال 242 ق اتّفاق افتاده است؛ در حالى كه از سال 242 ق به بعد، جنگ مهمّى ميان مسلمانان و روميان، رخ نداده است تا نرجس خاتون اسير مسلمانان شوند. [4]در پاسخ گفته شده: در اين دوران و پس از آن، درگيرى و جنگهايى ميان آنان رخ داده است كه در بسيارى از كتابهاى تاريخى، مىتوان نمونههايى از اين درگيرىها را يافت. [5]
روايات دسته دوم
در بعضى از احاديث-بدون اشاره به سرگذشت آن بانوى بزرگوار- فقط به تربيت وى در بيت شريف حكيمه دختر امام جواد عليه السّلام اشاره شده است. [6]عموم روايات اين دسته، با احاديث دستۀ نخست منافاتى ندارد؛ زيرا مىتوان روايات مربوط به نرجس خاتون را پس از ورود او به خانه آن بانوى بزرگ دانست.
روايت دسته سوم
مسعودى در اثبات الوصية پس از نقل روايت پيشين، افزوده است:
نرجس خاتون، علاوه بر اينكه در بيت شريف عمه امام عسكرى عليه السّلام تربيت يافته بود؛ در همان بيت شريف نيز به دنيا آمده بود. [7]
[5] . ر. ك: محمد بن جرير طبرى، تاريخ الامم و الملوك، ج 9، ص 201؛ ابن اثير، الكامل فى التاريخ، ج 7، ص 80،81،85،93؛ ابن كثير، البداية و النهاية، ج 10، ص 323،343،345، 347؛ همچنين در مقدمه كتاب مهدى موعود عليه السّلام ، ص 152 مطلب مستندى در رد كسانى كه جنگ در آن دوران را منتفى دانستهاند، آورده است.
[6] . شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، باب 42، ح 2.