ورشكستگي اقتصادي و بحران سياسي
ضیایی علی

ورشكستگي شركت «انرون» به يكي از موضوعات تأمل‌برانگيز در محافل مختلف امريكا مبدل گشته و سرگرداني سياست‌مداران اين كشور را ـ كه هنوز از مسايل حوادث 11 سپتامبر امريكا خلاصي نيافته‌اند ـ دو چندان نموده است.
شركت انرون در سال 1985 م تأسيس شد و در مدتي كوتاه توانست به هفتمين مؤسسه‌ي بزرگ مالي امريكا و بزرگترين شركت خريد و فروش گاز طبيعي در دنيا تبديل شود كه عمده فعاليت آن را تجارت انرژي تشكيل مي‌داد، هم‌چنين در دوران شكوفايي اقتصادي هر سهم آن تا ميزان 80 دلار نيز معامله شده بود.
اين ورشكستگي كه بزرگترين ورشكستگي تاريخ امريكا و حتي جهان محسوب مي‌گردد، از جهات مختلفي قابل بررسي است.
1. بوش كه بعد از كلينتون و با شعار حكومتي به دور از هر نوع فساد مالي و اخلاقي وارد كاخ سفيد شد، اكنون با توجه به ارتباط با بزرگترين پرونده‌ي ورشكستگي تاريخ امريكا با مشكلات عديده‌اي مواجه شده است. دولت بوش در حال حاضر متهم است كه با اطلاع از وضعيت مالي اين شركت و در راستاي حمايت از مديران آن به نحوي عمل نموده كه در نهايت زيان هنگفتي به سهامداران انرون و كارمندان آن وارد شده است. كارمندان انرون كه بالغ بر 20هزار نفر مي‌باشند تمامي اندوخته‌ي بازنشستگي خود را كه به صورت سهام بوده است از دست داده‌اند.
وجود اين مسأله و نحوه‌ي برخورد سياست‌مداران امريكا با آن، امنيت بازار سهام و سرمايه‌گذاري را با مشكلات بسياري روبه‌رو كرده است. ورشكستگي انرون صدها ميليون دلار ضرر و زيان متوجه صندوق‌هاي بازنشستگي، سرمايه‌گذاران و بانك‌هاي بين‌المللي نموده است. ارتباط «كنت كي» رئيس هيأت‌مديره انرون با هيأت دولت و كمك پنجاه هزار دلاري وي به عنوان بزرگترين منبع تأمين‌كننده هزينه‌هاي انتخاباتي بوش به سياسي نمودن اين ورشكستگي بزرگ دامن زده و احساسات مردم امريكا را برانگيخته است.
شركت انرون براي افزايش نفوذ خود در ميان اعضاي سنا و كنگره از سال 1989 تاكنون بيش از پنج ميليون و هفتصد هزار دلار به نامزدهاي انتخابات كمك كرده، كه سه‌چهارم آن براي حزب جمهوري‌خواه هزينه شده است، اگرچه اين كمك‌ها بنابر قانون ايالات متحده جرم محسوب نمي‌گردد، اما ورشكستگي انرون و عدم اعلام اين موضوع ـ با اين كه مسئولين از چند ماه قبل اطلاع داشتند ـ باعث شده تا مسأله بيش از حد بزرگ شده و به يك معضل بزرگ سياسي و اقتصادي امريكا تبديل گردد.
2. نكته‌ي قابل توجه ديگر اين كه تاكنون اظهارنظر روشني پيرامون دلايل ورشكستگي آن صورت نپذيرفته و در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. ورشكستگي شركتي كه ظرف 15 سال به هفتمين شركت بزرگ ايالات متحده و اولين شركت بزرگ فعال در زمينه‌ي گاز طبيعي در دنيا تبديل شده، بسيار دور از انتظار بود و اين امر باعث شده كه با توجه به ارزش بالاي سهام آن ضرر بسيار زيادي متوجه سهامداران گردد.
از چند ماه پيش، نشانه‌هايي مبني بر وجود بحران مالي در اين شركت آشكار شده بود، اما مسئولان انرون از اعلام آن خودداري نموده و با فروش سهام خود، سود سرشاري ـ حدود يك ميليارد دلار ـ نصيب خود نمودند. كه در نهايت بيشترين ضرر را بر دوش سهامداران و كارمندان آن تحميل نمودند.
با توجه به حوادث 11 سپتامبر سال گذشته در امريكا و بررسي بحران اقتصادي در شركت انرون، نتايج جالب توجهي بدست مي‌آيد. به نظر مي‌رسد مسئولين اين شركت و دولت امريكا جهت مخفي نگهداشتن ورشكستگي انرون با يكديگر تباني كرده و درصدد بودند در زماني كه امريكا زير فشارهاي سياسي و اقتصادي ناشي از حوادث 11 سپتامبر بسر مي‌برد، از اعلام اين ورشكستگي جلوگيري نمايند تا ركود اقتصادي بازار امريكا و به‌تبع آن بازار جهاني را به حداقل برسانند، تا مشكلات دولت بوش مضاعف نگردد. زيرا اعلام ورشكستگي شركت انرون در آن زمان، مي‌توانست تبعات سنگيني براي اقتصاد امريكا به همراه داشته باشد، و بحران اقتصادي حاصل از حوادث امريكا طولاني‌تر مي‌گرديد. لذا اكنون بعد از گذشت حدود 5 ماه از حوادث 11 سپتامبر شاهد آرام شدن اوضاع اقتصادي و از بين رفتن ركود بازار امريكا هستيم.
3. از بين رفتن بسياري از اسناد انرون كه توسط شركت حسابداري ارتور اندرسن صورت پذيرفته نيز از ديگر نكات قابل توجه اين پرونده است. شركت حسابداري ارتور اندرسن كه از بزرگترين شركت‌هاي حسابداري امريكا محسوب مي‌شود، متهم است كه بسياري از پرونده‌هاي مالي شركت انرون، را از بين برده است. از بين بردن اسناد مالي شركت انرون شبهه‌ي وجود موارد متعدد تخلفات مالي را در اين شركت تقويت نموده و شركت ارتور اندرسن را نيز در مظان اتهام قرار داده است.
4. در حال حاضر اعضاء مجلس سنا كه مبالغي در جريان انتخابات دريافت نموده‌اند، كميته‌اي را مأمور بررسي تخلفات و دلايل ورشكستگي اين شركت نموده‌اند.
در امريكا عده‌اي بر اين عقيده‌اند كه بايد قانوني جهت منع دريافت وجوده از طرف كانديداها وضع شود، و نظام ماليِ كمك به نامزدهاي انتخاباتي تغيير نمايد. در حال حاضر دريافت اين كمك‌ها غيرقانوني نبوده و فقط در صورتي كه اين كمك‌ها بر روند رأي‌گيريِ مجلس و محافل سياسي اثرگذار باشد ممكن است كه تحت تعقيب قرار گيرد.
ورشكستگي انرون بنابر هر دليل و علت، موضوعي است كه بسيار حائز اهميت بوده اگرچه ممكن است اكنون تأثيرات اين ورشكستگي فقط در امريكا مشهود و كمتر جامعه جهاني را شامل گردد ليكن با توجه به روند جهاني‌سازي اگر در آينده باشد اين موضوع در مورد ساير شركت‌هاي بزرگ و غول‌آسا در دنيا اتفاق افتد تأثيرات آن فرامليتي بوده و بر اقتصاد جهان اثرات نامطلوبي خواهد گذاشت، كه در طولاني‌مدت موجب از بين رفتن امنيت سرمايه‌گذاري در سهام و بورس اوراق بهادار خواهد شد. از سوي ديگر توجه متفكران دنيا به اين امر رهنمون مي‌شود كه با توجه به شرايط جديد جهاني بايد به نقد و بررسي نظام سرمايه‌داري غربي و بخصوص امريكايي پرداخت تا در صورت بروز چنين حوادثي از اثرگذاري جهاني آن تا حد ممكن كاسته شود.
بي‌شك ورشكستگي انرون زنگ خطري است براي اقتصاد امريكا كه ساليان سال متوليان آن درصدد مقتدر نشان دادن آن بوده‌اند؛ اقتصادي كه با در دست داشتن حربه‌اي به نام دلار درصدد است تا اقتصاد جهاني را از خود متأثر نمايد. هوشياري سياست‌مداران دنيا در پيوستن به اقتصاد جهاني و با ديد ترديد نگريستن به اقتصاد كلان امريكا، ازجمله بزرگترين درس‌هايي است كه از تأمل در اين پرونده حاصل مي‌شود.